W ostatnich miesiącach ukazała się nakładem wydawnictwa Bellona (z serii Historyczne bitwy) książka Marcina Sowy pt. „Siedmiogród 1944”. Polecam ją gorąco wszystkim zainteresowanym XX-wieczną historią Rumunii i szerzej obszarów karpackich a także mniej znanymi epizodami II wojny światowej.
Jest to szczegółowy opis działań wojennych pomiędzy latem a późną jesienią 1944 r. na obszarze od wschodnich obrzeży Karpat, poprzez sam łuk karpacki, kotlinę siedmiogrodzką, góry Zachodnie aż po wschodnią cześć Niziny Węgierskiej. A więc od tzw. operacji Jasso-Kiszyniowskiej Armii Czerwonej i walk u podnóża Czarnohory i Gorganów, przez przejście Karpat, ofensywę sowiecko-rumuńską i odbicie Siedmiogrodu spod okupacji węgierskiej, aż po bitwę pod Debreczynem i osiągnięcie linii Cisy. Opis jest momentami nawet zbyt szczegółowy, stosuje nomenklaturę wojskową, precyzyjnie określa strukturę organizacyjną poszczególnych armii i ich jednostek oraz ich przeformowania i reorganizacje wymuszone wydarzeniami teatru wojennego. Opisanych jest wiele mało znanych epizodów wojennych, koncepcji i decyzji sztabowców, oraz kontekstów i uwarunkowań strategicznych i politycznych w zmieniającej się historii wojny. Szczególnie dużo uwagi poświęca autor armii węgierskiej i jej krwawym walkom obronnym u boku armii hitlerowskiej (jakby mimowolnie sympatyzując z orężem madziarskim). Opisy działań wojennych są bardzo ściśle osadzone w konkretnych miejscowościach i miejscach – dobrze znanych z autopsji bywalcom Siedmiogrodu, Karpat Wschodnich a także obecnych Karpat ukraińskich. (użyte nazewnictwo jest niestety niejednorodne – węgierskie przeplata się z archaicznym polskim – ale załączone mapki pozwalają na identyfikacje miejsc wg obecnie stosowanego nazewnictwa.
Polecanapublikacja stanowi w połączeniu z dwoma wydanymi w ciągu ostatnich 2lat pozycjami: Agnieszka Kastory – „Rozbiór Rumunii 1941” orazKrzysztof Dach, Tadeusz Dubicki – „Marszałek Antonescu – biografiażołnierza i polityka”, ciekawe (choć nie w pełni spójne) kompendiumwiedzy o historii II wojny światowej i okresu poprzedzającego naziemiach rumuńskich. Zapewne pozwala wnikliwemu i zainteresowanemuczytelnikowi na pozyskanie szczegółowej wiedzy, odkłamanie pewnychfaktów i opinii a także ukształtowania własnego zasobu wiedzy ipoglądów, co do przebiegu II wojny światowej w Europieśrodkowo-wschodniej a w Rumunii w szczególności.
Stanisław Figiel
