Wszystko na temat: Łemkowszczyzna

Zmarł Tadeusz Kiełbasiński

Nowy rok zaczynamy od bardzo smutnej wiadomości. Dziś rano zmarł w wieku 94 lat, członek założyciel Towarzystwa Karpackiego, Tadeusz Kiełbasiński. Był człowiekiem gór. Urodzony 20 września 1930 r. od wczesnych lat pięćdziesiątych wędrował po Karpatach i od samego początku angażował się w ochronę ich kultury ludowej, a szczególnie Łemkowszczyzny. Własnym sumptem zorganizował i prowadzi muzeum „Zabytkowa Chyża” w Olchowcu w Beskidzie Niskim, w uratowanej przez siebie oryginalnej, krytej strzechą chyży łemkowskiej. Zgromadził w nim unikatowe zbiory strojów ludowych z terenu całej Łemkowszczyzny, sprzętów codziennego użytku i wyrobów rękodzieła ludowego. Także obszerną bibliotekę tematyczną dotycząca kultury ludowej Karpat. W oparciu o swoje zbiory organizował wystawy prezentujące kulturę górali ruskich Karpat – Łemków, Bojków i Hucułów, przede wszystkim w swojej rodzinnej Łodzi, ale także w wielu innych miastach i muzeach Polski. W 1990 r. był jednym z inicjatorów i animatorów przywrócenia obchodów łemkowskiego kermeszu w Olchowcu, który wpisał się na stałe do kalendarza imprez folklorystycznych regionu. Przez wiele lat brał udział w przygotowaniach jego kolejnych edycji, opracowując program i przygotowując towarzyszące mu wystawy tematyczne. Był także współredaktorem trzech jedniodniówek wydanych z okazji kermeszu w Olchowcu. Był też autorem wydanej (pod pseudonimem Tadeusz Zagórzański) w 1984 r. pierwszej bibliografii łemkowszczyzny zatytułowanej „Łemkowie i Łemkowszczyzna”, a także publikacji pt. „Nikifor. Bibliografia”, wydanej z okazji 100-lecia urodzin Epifana Drowniaka. Przez wiele lat prowadził na łamach rocznika krajoznawczego „Magury” bieżącą bibliografię Łemkowszczyzny. Był też jednym z pomysłodawców wystawy „Drewniane cerkwie w Karpatach” zorganizowanej przez Towarzystwo Karpackie, która w latach 2003-2007 była prezentowa w 12 miastach Polski. Za swoją działalność Tadeusz Kiełbasiński był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m. in. Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką „Zasłużony działacz kultury”, medalem „Zasłużony dla Dukielszczyzny” oraz honorową odznaką „Zasłużony dla kultury Polskiej”.
Trudno sobie wyobrazić Beskid Niski bez Tadeusza Kiełbasińskiego i trudno wyrazić nasz smutek. Żegnaj Tadeuszu. Niech błękitne połoniny przyjmą Cię na swoje płaje.


Pogrzeb Tadeusza Kiełbasińskiego odbędzie się w środę 8 stycznia 2025 roku w Olchowcu. Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się o godz. 12.30 odmówieniem różańca w olchowieckiej cerkwi, a o godz. 13 zostanie odprawiona msza święta.

Łemkowskie rozdroże

Na początku grudnia nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego ukazała się publikacja naukowa autorstwa prof. dr. hab. Jarosława Syrnyka, pracownika Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Książka pt. Łemkowskie rozdroże stanowi kontynuację problematyki poruszonej w dwóch wcześniejszych monografiach tego autora: Przemoc i chaos. Powiat sanocki i okolice w latach 1944–1947. Analiza antropologiczno-historyczna (wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa-Wrocław 2020) oraz Trójkąt bieszczadzki. Tysiąc dni i tysiąc nocy anarchii w powiecie leskim 1944–1947 (wyd. Libra Pl, Rzeszów 2018).
Dziś, w zależności od tego kto i w jakim celu mówi o Łemkach, jedne elementy ich historii nagłaśnia, inne przemilcza. Łemkowskie rozdroże ukazuje ten problem skupiając się na wydarzeniach lat 1944–1947 i opisując późniejsze próby ich mitologizacji na użytek określonych ideologii.

Karpacki Świat Orkiestry św. Mikołaja

Zapraszamy na ostatnie w 2024 roku Spotkanie Karpackie online, które odbędą się tym razem w pierwszy pomikołajkowy czwartek, czyli 12 grudnia 2024 r., jak zwykle o godz. 19. O mikołajkach wspominamy nie bez przyczyny, bo gościem Spotkań będzie tym razem Bogdan Bracha, założyciel i lider arcykarpackiej (i po prawdzie już chyba legendarnej) Orkiestry św. Mikołaja, a przy okazji także członek Towarzystwa Karpackiego.
„Cała przygoda ludzi połączonych wspólnym śpiewaniem rozpoczęła się wiosną 1988 roku w Lublinie. To tak oficjalnie. Naprawdę wszystko zaczęło się dużo wcześniej: od fascynacji górami, do zachłyśnięcia się powietrzem opuszczonych Dolin Bieszczadzkich, od smaku zdziczałych jabłek i czereśni w osieroconych sadach Beskidu Niskiego.”
„Wyprawy w Karpaty na Łemkowszczyznę, w Bieszczady, na Huculszczyźnie, ekspedycje na pogranicze polsko-ukraińskie, niezliczone włóczęgi bez celu i z celem, to klucz do naszych wszystkich działań. Opowieści mieszkańców tych ziem oraz ślady minionej kultury: stare, zarośnięte cmentarze, kapliczki, fundamenty domów, samotne cerkwie w pustych dolinach były i są podstawowym źródłem naszych inspiracji. „Wykradamy” z tego wszystkiego strzępy ech dawnych wieków, które ciągle tam jeszcze słychać. Nasza muzyka to świat zbudowany z nich, jak z kawałków starych domów. Spoiwem jest nasza wyobraźnia.”  Czytaj dalej

O Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos

Tu, pod tym linkiem zamieszczamy zapis opowieść o Cyfrowym Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos, czyli nagranie ostatnich Spotkań karpackich online, których gośćmi byli Katarzyna Tur-Marciszuk i Andrzej Żygadło. Ci wszyscy, którzy nie mogli wysłuchać tego zajmującego referatu, będą zatem mieli szansę nadrobić te zaległości.
I tradycyjnie przy okazji zapraszamy na ostatnie w tym roku Spotkania karpackie online w czwartek 12 grudnia o godz. 19, których bohaterem będzie Bogdan Bracha opowiadający o Karpackim Świecie Orkiestry pw. Świętego Mikołaja.

O Pawle Stefanowskim, Lidia Stefanowska

W najnowszym, sześćdziesiątym piątym roczniku „Muzealnictwo” (dostępnym online) znalazł się artykuł Lidii Stefanowskiej zatytułowany Paweł Stefanowski i odrodzenie kultury łemkowskiej po Akcji „Wisła”. Wspomina w nim swojego zmarłego niedawno ojca jako etnografa, poetę i działacza społecznego, który stworzył podwaliny odrodzenia ruchu kulturalno-oświatowego na Łemkowszczyźnie po wysiedleniu Łemków. Pisze o prowadzonym przez niego muzeum w rodzinnej Bielance, gdzie eksponował własne zbiory kultury materialnej Łemków. Ale także o tym, że z powołania był on poetą. Że wydał kilka tomów poetyckich, a pisał po łemkowsku, ukraińsku i po polsku. Podkreśla też fakt, że pierwsze utwory Pawła Stefanowskiego w języku polskim ukazały się w wydawanym przez Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy roczniku „Magury” z 1981 roku.

Nagranie z wędrówki po Beskidzie Niskim

Wędrówka wolnym krokiem po Beskidzie Niskim za Jakubem Łobockim cieszy się na YouTube dużym zainteresowaniem, zatem gdyby ktoś chciał zapis z tych Spotkań Karpackich online obejrzeć raz jeszcze, może zrobić to pod tym linkiem. Warto to zrobić choćby dlatego, że zasygnalizowane przez Kubę podczas tej wędrówki zagrożenia dla krajobrazu kulturowego Łemkowszczyzny są naprawdę ogromne i niewątpliwie wymagają działania.
Jednocześnie zapraszamy w czwartek 24 października o godz. 19 na prelekcję dr. Krzysztofa Dudy o  kulturowych pasjach lwowskich przyrodników – od Mariana Raciborskiego  do Piotra Kontnego.

Nazwy terenowe Beskidu Niskiego

Ruska Bursa w Gorlicach (przy ul. Sienkiewicza 28) zaprasza serdecznie w poniedziałek 30 września 2024 roku o godz. 18 na wykład dr. Wojciecha Krukara zatytułowany „Nazwy terenowe Beskidu Niskiego ze szczególnym uwzględnieniem regionu gorlickiego”.
Dr Wojciech Krukar, członek Towarzystwa Karpackiego, jest wybitnym specjalistą od oronimów karpackich, autorem wielu publikacji na ten temat oraz autorem wielu doskonałych map karpackich od Beskidu Niskiego po Czarnohorę, w których szczególna wagę przywiązuje właśnie to toponimów i mikro toponimów. Tego wykładu na pewno warto posłuchać.

Po Beskidzie Niskim z Jakubem Łobockim

Zapraszamy na dziewiąte w 2024 roku Spotkanie Karpackie online, które odbędą się w czwartek 26 września 2024 r., jak zwykle o 19. Tym razem o Beskidzie Niskim z perspektywy jego mieszkańca, człowieka zaangażowanego w różne inicjatywy społeczne, a przede wszystkim prowadzącego popularną grupę facebookową opowie Jakub Łobocki.
Kuba jest mieszkańcem Krempnej z wyboru, ale bywa też w różnych innych miejscach Beskidu Niskiego, oczywiście nie tylko w sezonie turystycznym, nawiązując kontakty z wieloma osobami tam zamieszkałymi lub działającymi, ale także, jako założyciel facebookowej „Wolnej Grupy Beskid Niski”, z rozsianymi po całej Polsce (i nie tylko) entuzjastami tego regionu. Dowiemy się, jak z jego perspektywy zmienia się w ostatnich latach Beskid Niski, a szczególnie turystyka w tym regionie. Ciekawe będzie także zestawienie „świata wirtualnego” prezentowanego na portalu społecznościowym z rzeczywistością – spotkaniami, wędrówkami czy działalnością na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego Beskidu Niskiego.
Jakub Łobocki jest z wykształcenia filozofem (doktorat na UJ). Jak sam to określił – zdeptał niemal wszystkie pasma górskie w Polsce i przeżeglował tysiące mil morskich. Kupił i wyremontował chyżę w Krempnej, a jego fascynacja łemkowskim dziedzictwem skupia się głównie na budownictwie drewnianym – tym zagrodowym (a nie cerkiewnym). Czytaj dalej

Od Rusal do Jana 2024

W sobotę i niedzielę, 27 i 28 lipca 2024 r. serdecznie zapraszamy do Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры) na kolejną odsłonę Muzealnego Święta Kultury i Tradycji Łemkowskich „Od Rusal do Jana”. W sobotnie popołudnie od godz. 16 organizatorzy zapraszają do zwiedzania Muzeum, a także na promocje książek, wykłady i prelekcje, a od 18 na muzyczne koncerty.
W niedzielę po nabożeństwie w cerkwi pw. św. Mikołaja o godz. 11 i po uroczystym otwarciu Święta także przewidziano wiele atrakcji, w tym spotkanie z autorką „Kuchni łemkowskiej z Ropek” Grażyną Betlej-Furman, pokazy rękodzieła, konkursy i oczywiście koncerty wielu zespołów muzycznych z Polski i Słowacji.

Krempniańska Parada Historyczna

W najbliższą niedzielę 14 lipca o godz.13 w Świątkowej Wielkiej rozpocznie się XXI Krempniańska Parada Historyczna, niestety – jak piszą organizatorzy – już po raz ostatni. Jej największą atrakcją będzie widowisko zatytułowane „Hej, konfederaci, za wiarę i wolność!”. Oprócz tego zobaczymy plenerowe pokazy, posłuchamy dobrej muzyki, wysłuchamy opowieści o przeszłości regionu, obejrzymy ciekawe zwierzęta. Nie zabraknie też jadła wszelakiego.
Z dobrze poinformowanych źródeł dowiedzieliśmy się, że na Paradzie swoje stoisko uruchomi też Wydawnictwo Żyznowski, a na nim Bolesław Wasyl Bawolak będzie promował swoją najnowszą książkę, a właściwie śpiewnik pt. „Łemkowskie piosenki ze Świątkowej Wielkiej.”
Organizatorzy serdecznie zapraszają!