Wszystko na temat: Spisz

Monografia na siedemsetlecie Niedzicy

Na swój jubileusz, a dokładnie na siedemsetlecie pierwszej, pochodzącej z 1320 roku, pisemnej wzmianki o istnieniu wsi, Niedzica otrzymała w tych dniach wspaniały prezent. Jest nim licząca 730 stron monografia pod redakcją Anny Mlekodaj i Elżbiety Łukuś. Na to imponujące dzieło złożyły się teksty kilkadziesiąt autorów ujęte w siedem rozdziałów i traktujące o najróżniejszych aspektach siedmiowiekowych dziejów, a także życia codziennego i współczesności Niedzicy. W rozdziale pierwszym zatytułowanym „Z kart historii” dowiadujemy się nie tylko o początkach wsi i jej rozwoju ale także na przykład o niedzickich Cyganach i Żydach, o Zamku Dunajec, o gwarze Niedziczan i o emigracji jej mieszkańców oraz o ich przezwiskach. Znaczną część monografii zajmuje rozdział poświęcony kościołowi i życiu religijnemu wsi. Są też rozdziały traktujące o szkolnictwie, życiu społecznym oraz wybitnych Niedziczanach. Oczywiście jeden rozdział musiał być poświęcony zaporze i elektrowni wodnej na Dunajcu, której budowa wywarła ogromny wpływ na dzieje wsi, krajobraz i życie jej mieszkańców. Książkę, którą wydało wydawnictwo „Zachylina”, wyposażono w obszerny indeks osobowy, a kupić ją można niestety, chyba jedynie w Niedzicy.

Wiosenny Płaj na gwiazdkę

Przedostatni tom Płaju – prawda, że brzmi to smutno, ale niestety z faktami się nie dyskutuje – rozpoczynamy obszernym i niezwykle wnikliwym artykułem Tadeusza Trajdosa o organizowaniu się Polaków na Spiszu i Orawie w okresie międzywojennym. Jest to pierwsze tak szczegółowe opracowanie, uwzględniające wszystkie obszary działalności i przypominające galerię dziś już całkowicie zapomnianych postaci działaczy społecznych Spisza i Orawy. W kolejnym artykule z Tatrami na widnokręgu Krzysztof Miraj analizuje przebieg i funkcje historycznej drogi orawskiej biegnącej z Piekielnika do Głodówki przedstawionej na rękopiśmiennej mapie z 1762 r. Natomiast Leszek Rymarowicz zabiera nas jak zwykle w Karpaty Wschodnie, a dokładnie na Huculszczyznę, żeby opowiedzieć zajmująco o wykluwaniu się  ruchu spółdzielczego w dolinach Prutu i Czeremoszów, oraz o tym jak ciekawe formy on przybierał i jakie odnosił sukcesy. Tu także pojawia się cały szereg wydobytych przez autora z niebytu nazwisk lokalnych – huculskich i nie tylko – działaczy spółdzielczych. Za sprawą Wolframa Wendelina dowiadujemy się o istnieniu już w czasach powojennych w dolinie Hramitnego wąskotorowej kolejki o ciekawych rozwiązaniach technicznych obsługującej wyręby na północnych stokach Połonin Hryniawskich. Z kolei Andrzej Ruszczak na podstawie prowadzonych od lat na Huculszczyźnie badań terenowych konstatuje z nieukrywanym smutkiem i żalem odchodzenie w przeszłość wierzeń i obrzędów związanych z tradycyjnym pasterstwem, także już praktycznie znikającym z połonin. Czytaj dalej

Płaj 59

Płaj 59 (wiosna 2020, stron 224+8)

Zawartość tomu:

Tadeusz M. Trajdos, Polskie stowarzyszenia na Spiszu i Orawie w granicach RP w okresie międzywojennym

Krzysztof Miraj, Via Pekelnikiensis. Historyczna droga z Piekielnika do Głodówki na Górnej Orawie

Tadeusz M. Trajdos, Glosa do biografii Josepha Schmiedla, plebana w Piekielniku

Leszek Rymarowicz, O spółdzielczości na Huculszczyźnie w latach 1918–39

Wolfram Wendelin, Kolejka leśna w dolinie Hramitnego

Andrzej Ruszczak, Świat nadprzyrodzony huculskich pasterzy

Jarmark w Delatynie. Obrazek z życia dzisiejszych Hucułów

Andrzej Wielocha, Jeszcze o nazwach „Pop Iwan” i „Czarnohora”

Czytaj dalej

Barok na Spiszu 2019

Już po raz ósmy będziemy mogli zwiedzić piękne, zabytkowe wnętrza spiskich zabytków i usłyszeć w nich wspaniałą, znakomicie wykonaną muzykę w ramach Festiwal Barok na Spiszu. W tym roku tematem pięciu festiwalowych koncertów będą EMOCJE, a koncerty poprzedzą oprowadzania po kościołach i wykłady o prezentowanej muzyce.
Program festiwalu:
15 sierpnia (czwartek) godz. 18 Jurgów, kościół św. Sebastiana, koncert „Pod osłoną nocy… czyli kobieta w Biblii i nie tylko” Overtone (Wrocław);
17 sierpnia (sobota) godz. 16.30 Niedzica, kościół św. Bartłomieja, koncert „Sacrum i emocje” Ensemble del Passato (Poznań);
23 sierpnia (piątek) godz. 17.30 Nowa Biała, kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej, koncert „Narzeczona czy mniszka? Tęsknota za oblubieńcem” Scepus Baroque (Spisz);
24 sierpnia (sobota) godz. 18 Frydman, kościół św. Stanisława, koncert „Ogień i woda – spory małżeńskie” Capella 1547 (Leszno);
25 sierpnia (niedziela) godz. 19.15 Niedzica, Zamek Dunajec, koncert „Angielskie Pieśni szalone (Mad Songs)” Katarzyna Wiwer, Christoph Urbanetz, Andrzej Zawisza.
Na wszystkie wydarzenia wstęp wolny.

Konfederacja Barska w Karpatach

Miło nam poinformować, ze w marcu tego roku nakładem wydawnictwa Posserwis ukazała się pięknie wydana książka Macieja Śliwy, pt. Konfederacja Barska, od Spiszu po Bieszczady (Kraków 2019, s. 204). Autor w siedmiu obszernych rozdziałach omawia przebieg Konfederacji Barskiej na terenie zasygnalizowanym w tytule książki, czyli na obszarze następujących karpackich powiatów: sądeckiego, bieckiego, pilzneńskiego oraz ziemi sanockiej i starostwie spiskim. Następnie przedstawia po kolei wszystkie znane i zlokalizowane obozy warowne konfederatów od Muszynki, po Łupków, na koniec wymienia najciekawsze artefakty konfederackie zgromadzone w Ośrodku Dokumentacji i Historii Ziemi Żmigrodzkiej. Książkę zamyka indeks osób i nazw geograficznych. Ne bez pewnej satysfakcji wypada nam zaznaczyć, że duża część materiału prezentowanego w tej książce była wcześniej publikowana w postaci artykułów w kolejnych tomach Almanachu karpackiego „Płaj”. Autorowi serdecznie gratulujemy ciekawej książki, a potencjalnych czytelników zapraszamy do lektury.

Jesienny Płaj 54 w środku zimy

Witamy po raz 54, jak zwykle z pewnym opóźnieniem i – co też już stało się tradycją – zaczynając tematami huculskimi.  Na pierwszy ogień Teatr Huculski, jednak nie ten Hnata Hotkewycza sprzed I wojny światowej, ale ten z okresu międzywojennego, o którym mało kto pamięta, tak w Polsce jak i na Ukrainie. Czy hołubienie tego teatru przez władze RP, wszak jego tournée po Polsce organizował osobiście Komendant Główny Policji Państwowej gen. Józef Kordian Zamorski, było efektem przemyślanej polityki państwa wobec Hucułów, czy może tylko autentyczną fascynacją kilku osób dziwnymi wyrokami historii rzuconych w wir polityki? Najpewniej po trosze jednym i drugim, ale przypomnieć warto, więc artykuł publikujemy po polsku i po ukraińsku dedykując go naszym przyjaciołom na Huculszczyźnie.

Niestrudzony badacz flory czarnohorskiej Jurij Nesteruk wydobył z mroków historii postać Isaaka Mazepy, botanika jak on sam, któremu też trochę przez przypadek przypadła rola premiera Ukraińskiej Republiki Ludowej w latach 1919-20. Jeszcze jeden artykuł związany z Huculszczyzną dotyczy obserwatorium na Pop Iwanie, tematu wielokrotnie już omawianego na naszych łamach. Tym razem powracamy do niego za sprawą niezwykle ciekawych fotografii z czasów budowy obserwatorium wykonanych przez inż. Stefana Jarocińskiego, który jako przedstawiciel brytyjskiej firmy Sir Howard Grubb, Parsons & Co. Ltd. nadzorował montaż astrografu. Czytaj dalej

Płaj 54

Płaj 54 (jesień 2017 stron 216+16)

Zawartość tomu:

Leszek Rymarowicz, Wokół historii Teatru Huculskiego z Żabiego (1933–1939)

Leszek Rymarowicz, Pro sławnyj ta zabutyj Huculśkyj teatr z Żabja (1933–1939)

Jurij Nesteruk, Premier – badaczem połonin wschodniokarpackich

Robert Gawkowski, Leszek Rymarowicz, Stefan Jarociński – inżynier z obserwatorium na Pop Iwanie

Andrzej Wielocha, Na rzymskim płaju w Karpatach

Juliusz Marszałek, Łukasz Snihur z Pohara – budowniczy cerkwi bojkowskich

Witold Grodzki, W jarze Menczyła, czyli znowu o słupkach granicznych Czytaj dalej

Spisz w narracji mieszkańców

Serdecznie zapraszamy na spotkanie Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, które odbędzie się w najbliższy poniedziałek 11  grudnia 2017 r. o godz. 16:30 w Muzeum Etnograficznym w Krakowie przy Placu Wolnica 1 (sala odczytowa), podczas którego dr Ludwika Włodek wygłosi wykład pt. „Wspólna przeszłość, różne opowieści. Spisz w narracji jego mieszkańców”. Spotkanie połączone będzie z promocją książki jej autorstwa pt. „Cztery sztandary, jeden adres. Historie ze Spisza”.
Na Spiszu mieszkali obok siebie Węgrzy, Słowacy, Polacy, Niemcy, Rusini, Żydzi i Cyganie. Dla tego ta kraina siedmiu kultur może być uważana za serce Europy Środkowej. Spiszacy twierdzą, że mówią „po nasymu”, choć dla każdego to co innego znaczy. Wielu do dziś uważa się przede wszystkim za tutejszych, ale są też tacy, którzy daliby się pokroić za to, że ich przodkowie od setek lat byli Polakami albo Słowakami.
Ludwika Włodek, publicystka i reporterka, adiunkt w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka książek „Pra. O rodzinie Iwaszkiewiczów” i „Wystarczy przejść przez rzekę”.

Historie ze Spisza

Wydawnictwo Literackie, dwumiesięcznik „Nowa Europa Wschodnia” i krakowska księgarnia „Pod Globusem” serdecznie zapraszają na spotkanie autorskie z publicystką i reportażystką Ludwiką Włodek, autorką książki pt. Cztery sztandary, jeden adres. Historie ze Spisza, które odbędzie się we wtorek 16 maja 2017 r. o godz. 18 w księgarni „Pod Globusem” w Krakowie przy ul. Długiej 1. Książka, której premiera ma miejsce w dniu dzisiejszym jest zbiorem reportaży i esejów poświęconych wielonarodowościowym wymiarom krajobrazu kulturowego tej fascynującej karpackiej krainy.
Ludwika Włodek, Cztery sztandary, jeden adres. Historie ze Spisza. Wydawnictwo Literackie, wydanie I,  format: 143×205 mm, stron 452.

Album o kościele w Kacwinie

kacwinKacwin należy do najstarszych wsi Polskiego Spisza, a jego kościół parafialny powstał na początku XIV w. Bogate barokowe wyposażenie w jasnym i przestronnym wnętrzu, a także liczne naczynia liturgicznie i najbogatszy na tym terenie zbiór szat liturgicznych pozwalają zaliczyć tę świątynię do jednej z ciekawszych na Polskim Spiszu. Album Andrzeja Skorupy, Rafała Monity pt. Kacwin. Kościół Wszystkich Świętych ilustrowany ponad 60 barwnymi fotografiami zawiera obszerny rys historii Kacwina oraz szczegółowy opis wnętrza i wyposażenia kościoła.
Na promocję albumu zapraszają Centralna Biblioteka Górska PTTK oraz Wydawnictwo Astraia w środę 9 grudnia 2015 r. na godz. 18 do siedziby COTG PTTK w Krakowie przy ul. Jagiellońskiej 6.