Wydarzenia

Kolejna pozycja w e-Płaju

14 stycznia 2025 | e-Płaj, Nowości wydawnicze, Wydarzenia

W „e-Płaju”, czyli cyfrowym wydawnictwie Towarzystwa Karpackiego publikujemy następny artykuł. Jego autorką jest Anna Łojasiewicz, członki Towarzystwa Karpackiego, a dość tajemniczy tytuł brzmi następująco „Góra Filipa nad Makową, na Pogórzu Przemyskim”. Tym razem odchodzimy od typowych dla naszych publikacji zagadnieniń historyczno-kulturowych i zapraszamy w świat przyrody karpackiej. Tytułowa góra nie jest może najwybitniejszą w rejonie, ale za to wiosną i latem z dumą prezentuje piękne, pełne kwiatów łąki, typowe dla zbiorowiska zwanego fachowo murawą kserotermiczną. Autorka artykułu zadbała o bogatą oprawę ilustracyjną, jednocześnie – co ważne – nie przytłaczając czytelników specjalistyczną terminologią i zbyt fachowym opisem. Zapraszamy zatem do lektury!

Zmarł Tadeusz Kiełbasiński

2 stycznia 2025 | Wydarzenia | Na temat: , , ,

Nowy rok zaczynamy od bardzo smutnej wiadomości. Dziś rano zmarł w wieku 94 lat, członek założyciel Towarzystwa Karpackiego, Tadeusz Kiełbasiński. Był człowiekiem gór. Urodzony 20 września 1930 r. od wczesnych lat pięćdziesiątych wędrował po Karpatach i od samego początku angażował się w ochronę ich kultury ludowej, a szczególnie Łemkowszczyzny. Własnym sumptem zorganizował i prowadzi muzeum „Zabytkowa Chyża” w Olchowcu w Beskidzie Niskim, w uratowanej przez siebie oryginalnej, krytej strzechą chyży łemkowskiej. Zgromadził w nim unikatowe zbiory strojów ludowych z terenu całej Łemkowszczyzny, sprzętów codziennego użytku i wyrobów rękodzieła ludowego. Także obszerną bibliotekę tematyczną dotycząca kultury ludowej Karpat. W oparciu o swoje zbiory organizował wystawy prezentujące kulturę górali ruskich Karpat – Łemków, Bojków i Hucułów, przede wszystkim w swojej rodzinnej Łodzi, ale także w wielu innych miastach i muzeach Polski. W 1990 r. był jednym z inicjatorów i animatorów przywrócenia obchodów łemkowskiego kermeszu w Olchowcu, który wpisał się na stałe do kalendarza imprez folklorystycznych regionu. Przez wiele lat brał udział w przygotowaniach jego kolejnych edycji, opracowując program i przygotowując towarzyszące mu wystawy tematyczne. Był także współredaktorem trzech jedniodniówek wydanych z okazji kermeszu w Olchowcu. Był też autorem wydanej (pod pseudonimem Tadeusz Zagórzański) w 1984 r. pierwszej bibliografii łemkowszczyzny zatytułowanej „Łemkowie i Łemkowszczyzna”, a także publikacji pt. „Nikifor. Bibliografia”, wydanej z okazji 100-lecia urodzin Epifana Drowniaka. Przez wiele lat prowadził na łamach rocznika krajoznawczego „Magury” bieżącą bibliografię Łemkowszczyzny. Był też jednym z pomysłodawców wystawy „Drewniane cerkwie w Karpatach” zorganizowanej przez Towarzystwo Karpackie, która w latach 2003-2007 była prezentowa w 12 miastach Polski. Za swoją działalność Tadeusz Kiełbasiński był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m. in. Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką „Zasłużony działacz kultury”, medalem „Zasłużony dla Dukielszczyzny” oraz honorową odznaką „Zasłużony dla kultury Polskiej”.
Trudno sobie wyobrazić Beskid Niski bez Tadeusza Kiełbasińskiego i trudno wyrazić nasz smutek. Żegnaj Tadeuszu. Niech błękitne połoniny przyjmą Cię na swoje płaje.

Pogrzeb Tadeusza Kiełbasińskiego odbędzie się w środę 8 stycznia 2025 roku w Olchowcu. Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się o godz. 12.30 odmówieniem różańca w olchowieckiej cerkwi, a o godz. 13 zostanie odprawiona msza święta.

Nowy Rok w Łopience

30 grudnia 2024 | Wydarzenia | Na temat: ,

Niniejszym otwieramy kolejny rok naszego gospodarowania w Łopience i już 1 stycznia 2025 roku łopieński kustosz, Zbyszek Kaszuba zaprasza na mszę Noworoczną, którą tradycyjnie o godzinie 15 odprawi niezastąpiony i wielce dla Łopienki zasłużony ksiądz Piotr Bartnik, proboszcz Górzanki.
Korzystając z okazji przypominamy także, że kolędowanie w Łopience odbędzie się w nowym, 2025 roku w sobotę 1 lutego w godzinach od 10 do 15.
I na nie też wszystkich serdecznie zapraszamy.

Vincenz nieprowincjonalny

16 grudnia 2024 | Wydarzenia | Na temat:

Zakład Edytorstwa Instytutu Filologii Polskiej UWr udostępnił nagranie z dwudziestego trzeciego seminarium vincenzologicznego, w trakcie którego prof. Mirosława Ołdakowska-Kuflowa z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego opowiadała o swojej najnowszej książce zatytułowanej „Od dawności do bezczasu. O twórczości Stanisława Vincenza”, wydanej przez krakowski Instytut Literatury. Wychodząc od koncepcji czasu liczonego niekoniecznie fizycznie, badaczka zmierzała do ukazania źródeł wartości kulturowych autora „Połoniny”. Starała się zbudować całościową wizję jego życia i dorobku literackiego. Książka zawiera więc krótką biografię Vincenza, ogólną charakterystykę jego tekstów, szczegółowe komentarze do ich wybranych fragmentów oraz antologię rzucającą światło na właściwości całej tej spuścizny. Uwzględnione zostały nie tylko fragmenty z tetralogii huculskiej, ale również eseistyka – tomy „Z perspektywy podróży” oraz „Po stronie dialogu”. Wybór ów unaocznia, zdaniem autorki, najważniejsze dla Vincenza zagadnienia.
W dyskusji podkreślano istotność perspektywy platońskiej dla dzieła Vincenza oraz jego odchodzenie od wszelkich dualizmów, traktowanie rzeczywistości – w każdym sensie – jako continuum.

Vincenziwskije czytannija w Słobodzie

16 grudnia 2024 | Wydarzenia | Na temat: ,

Przepraszając za opóźnienie, mamy przyjemność poinformować, że na Ukrainie po raz kolejny uczczono pamięć o Stanisławie Vincenzie. 30 listopada 2024 roku, a więc w 136 rocznicę urodzin pisarza, w jego rodzinnej Słobodzie (Rungurskiej) przy pamiątkowym kamieniu na miejscu domu Vincenzów zebrali się miejscowi mieszkańcy, młodzież, goście – studenci z Iwano-Frankiwska, oraz w imieniu Towarzystwa Karpackiego Aleksander Stepanenko, który jest jednym z inicjatorów tej imprezy.
Te tradycyjne spotkania w Słobodzie mogą zaistnieć dzięki staraniom wielu ludziom dobrej woli, wolontariuszy, mieszkańców Słobody, wśród których prym wiedzie kolektyw miejscowej biblioteki na czele z panią Lubow Martyniec. Warto wspomnieć, że właśnie biblioteka w Słobodzie jako jedyna w Ukrainie nosi imię Stanisława Vincenza. W Polsce, niestety, Stanisław Vincenz nie został nigdzie tak upamiętniony.
Dziękujemy więc społeczności Słobody za zorganizowanie tego spotkania, za dbałość o pamięć o swoim rodaku. Dziękujemy za wasze słowa, za przejmujące czytanie tekstów Vincenza po ukraińsku i po polsku i za wasz śpiew i muzykę. Za życzliwość i szczodry karpacki poczęstunek. Czytaj dalej →

„Mur Krzeczkowski” nowy rezerwat karpacki

8 grudnia 2024 | Wydarzenia

Utworzony właśnie nowy rezerwat przyrody „Mur Krzeczkowski” o pow. 62,44 ha, położony jest na Pogórzu Przemyskim pomiędzy Birczą a Krasiczynem, w miejscowości Krzeczkowa, w obrębie obszarów Natura 2000: Pogórze Przemyskie PLB180001 i Ostoja Przemyska PLH180012. Rezerwat chroni unikalną wychodnię skalną – skarpę denudacyjną typu „kuesta”, zbudowaną z twardych margli krzemionkowych rozpadający się na ostrokrawędzisty gruz. Formacja ta powstała w wyniku długotrwałych procesów geologicznych, które poprzez powolną erozję, okalających rezerwat bardziej miękkich warstw skalnych, utworzyły charakterystyczny skalny mur. Charakterystyczne tektoglify na powierzchni skał to ślady ruchów tektonicznych masywu, poślizgu warstw skalnych, które tworzą fascynujące wzory. Wokół formacji rośnie buczyna karpacka i jaworzyna, a jednym z ciekawszych elementów flory jest języcznik zwyczajny Asplenium scolopendrium. Jest to roślina, która preferuje wilgotne, zacienione stanowiska, szczególnie na stromych, skalistych zboczach.

Rusza „e-Płaj”

1 grudnia 2024 | Ogólne, Wydarzenia

Mamy ogromną przyjemność zaprosić do lektury karpackich publikacji w cyfrowym wydawnictwie Towarzystwa Karpackiego, któremu nadaliśmy nieprzypadkowo tytuł „e-Płaj”. Chcemy bowiem, żeby było ono nawiązaniem do wydawanego przez nas przez ponad 30 lat, do roku 2021 półrocznika noszącego tytuł Almanach Karpacki „PŁAJ”, dostosowaną jednak do świata cyfrowego. Z poprzedniej formuły czasopisma zamierzamy zachować to, co najcenniejsze, a przede wszystkim poziom merytoryczny publikowanych artykułów, skrupulatną redakcję tekstów, a także wysmakowaną formę graficzną. Mamy nadzieję, że ogromnym kapitałem „e-Płaju” będzie grono autorów publikujących do niedawna w Almanachu Karpackim „Płaj”, a gotowych wspierać swoimi tekstami także jego cyfrową kontynuację. Czytaj dalej →

O Vincenzie z perspektywy ukraińskiej

27 listopada 2024 | Wydarzenia

Podczas pierwszego w nowym roku akademickim, ale ogólnie już dwudziestego drugiego seminarium vincenzologicznego prof. Ola Hnatiuk z Uniwersytetu Warszawskiego – autorka m.in. książek „Odwaga i strach” oraz „Wiedźmy, czarty i święci Huculszczyzny. Mity i legendy” – przypomniała ukraińskie wątki z życia i twórczości Stanisława Vincenza. Odniosła się do jego przyjaźni z Ukraińcami, np. z Petrem Szekerykiem-Donykiwem, wójtem Żabiego, posłem na Sejm II RP i  autorem powieści „Dido Iwańczyk”; czy z pisarką Olgą Duczymińską, która w Stanisławowie przeżyła 105 lat i doświadczyła dotkliwych represji ze strony totalitarnej władzy. Pprzywołała również pobyt Vincenza w radzieckim więzieniu, punkt wyjścia dla „Dialogów z Sowietami”, oraz omówiła losy ukraińskiego wydania „Połoniny”. W dyskusji zwrócono uwagę m.in. na to, że w Ukrainie znany jest Vincenz huculski brakuje natomiast tłumaczeń innych jego dzieł. Wiedza o samym pisarzu bez pogłębionej lektury wszystkich jego tekstów prowadzi bowiem niekiedy do uproszczeń czy nieuprawnionych wniosków. Zwrócono też uwagę na potrzebę organizowania kolejnych inicjatyw okołovincenzowskich, takich jak niedawne odbudowanie krzyża w Bystrzcu. Nagranie z Seminarium dostępne pod tym linkiem.

O Pawle Stefanowskim, Lidia Stefanowska

27 listopada 2024 | Wydarzenia | Na temat: ,

W najnowszym, sześćdziesiątym piątym roczniku „Muzealnictwo” (dostępnym online) znalazł się artykuł Lidii Stefanowskiej zatytułowany Paweł Stefanowski i odrodzenie kultury łemkowskiej po Akcji „Wisła”. Wspomina w nim swojego zmarłego niedawno ojca jako etnografa, poetę i działacza społecznego, który stworzył podwaliny odrodzenia ruchu kulturalno-oświatowego na Łemkowszczyźnie po wysiedleniu Łemków. Pisze o prowadzonym przez niego muzeum w rodzinnej Bielance, gdzie eksponował własne zbiory kultury materialnej Łemków. Ale także o tym, że z powołania był on poetą. Że wydał kilka tomów poetyckich, a pisał po łemkowsku, ukraińsku i po polsku. Podkreśla też fakt, że pierwsze utwory Pawła Stefanowskiego w języku polskim ukazały się w wydawanym przez Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy roczniku „Magury” z 1981 roku.

Spotkanie autorskie z Tadeuszem M. Trajdosem

19 listopada 2024 | Wydarzenia | Na temat:

Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk i Towarzystwo Karpackie serdecznie zapraszają na promocję książki profesora Tadeusza M. Trajdosa p.t. Śmierć ich przywiodła. Przedstawienie świętych Sebastiana, Rocha i Rozalii oraz ich kult w katolickiej Europie ze szczególnym uwzględnieniem Orawy XVIII-XIX w., która odbędzie się w czwartek 5 grudnia br. o godz. 18 w auli Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie na Rynku Starego Miasta 31.
Autor, jeden z założycieli Towarzystwa Karpackiego i jego wieloletni działacz, jest historykiem i historykiem sztuki, emerytowanym pracownikiem Instytutu Historii PAN. Jego zainteresowania naukowe prowadzą najczęściej w dwie krainy Karpat – Spisz i Orawę. Ostatnia publikacja dotyczy Orawy, a wiąże się z licznymi falami epidemii jakie ją nękały. Odnajduje najdrobniejsze ślady kultu świętych, do których się zwracano o pomoc w obronie przed tymi kataklizmami, bądź w podzięce za ochronę przed nimi. Czytelnik będzie mógł prześledzić historię epidemii nawiedzających Europę, a w szczególności Rzeczpospolitą. Na jej tle autor pokazuje rozwój myśli medycznej starającej się powstrzymywać rozwój zarazy, ale także poszukiwanie ratunku u świętych, których kult zrodził się na ziemi włoskiej, skąd trafił do katolickich krajów Europy, w tym i do Polski.  Książka jest bogato ilustrowana, pozwala prześledzić rozwój kultu wspomnianych świętych zarówno poprzez najwspanialsze obiekty sztuki europejskiej, jak i poprzez przedstawienia ich w predellach bocznych ołtarzy niewielkich kościółków czy przydrożnych kapliczkach.