Powrót „Od Rusala do Jana”

18 lipca 2022 | Ogólne

Miło nam poinformować, że po dłuższej przerwie wróciło do kulturalnego kalendarza łemkowszczyzny Muzealne Święto Kultury i Tradycji Łemkowskich „Od Rusal do Jana” powołane do życia przez nieodżałowanej pamięci Fedora Gocza, a organizowane od 1992 r. przez Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej. W tym roku odbędzie się ono w sobotę i niedzielę 30-31 lipca, a program wypełniają jak zwykle liczne występy miejscowych i zagranicznych zespołów, promocje książek, prelekcje, pokazy rękodzieła i oczywiście uroczyste nabożeństwo cerkiewne. Cieszymy się tym bardziej, że w narodzinach obchodów tego święta przed laty Towarzystwo Karpackie miało swój skromny udział. Święto jest dobrą okazją do zwiedzenia tego jedynego w swoim rodzaju muzeum usytuowanego w autentycznej łemkowskiej zagrodzie.
Zatem serdecznie zapraszamy do Zyndranowej!

Łemkowie – między zanikaniem a rewitalizacją

15 lipca 2022 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Zapraszamy na siódme tegoroczne Spotkania Karpackie online w czwartek 28 lipca o godz. 19, na których prof. Ołena Duć-Fajfer przedstawi prelekcję zatytułowaną „Łemkowie dzisiaj – między zanikaniem odrębności, a rewitalizacją kultury”. Nie zdajemy sobie najczęściej sprawy z faktu, że wśród Łemków procesy kulturowo-tożsamościowe cechują się dużą dynamiką w relacji do kultur dominujących. Nasz gość, z perspektywy badaczki wewnętrznej, realizującej założenia humanistyki zaangażowanej – przedstawi dwie główne tendencje: asymilacyjną (na dwa odmienne sposoby prowadzącą do zaniku różnicy w stosunku do dominujących wzorów kulturowych) oraz rewitalizacyjną (modele emancypacyjny i rdzenny) jaka obecnie realizowana jest przez aktywne koncepcyjnie środowiska łemkowskie. W ten sposób zapoznać się będziemy mogli z pogłębioną diagnozą co do skali zagrożenia zaniku łemkowskiej odrębności. Jesteśmy przekonani, że refleksje prof. Ołeny Duć-Fajfer nad omawianymi zjawiskami mogą i powinny wpływać na postawy społeczne i wyobrażenia dotyczące kultur mniejszości narodowych i etnicznych. Tu warto przypomnieć, że Pani Ołena gościła już na Spotkaniach Karpackich w 2012 r. w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie z prelekcją o działalności Ruskiej Bursy i kodyfikacji języka łemkowskiego, a także opublikowała wiele tekstów w Almanachu karpackim „Płaj”. Czytaj dalej →

„Prace Pienińskie” raz jeszcze

8 lipca 2022 | Nowości wydawnicze | Na temat:

Nie miął rok od czasu ukazania się trzydziestego tomu „Prac Pienińskich”, a tu – proszę bardzo – mamy już tom następny i to wcale nie mniej obszerny od jubileuszowego. Tom 31 popularnonaukowego rocznika Pienińskiego Ośrodka Historii Turystyki Górskiej w Szczawnicy, wydawanego przez Oddział Pieniński PTTK w Szczawnicy i Polskie Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich, a redagowanego oczywiście jak zwykle przez Ryszarda Remiszewskiego (nie ma co ukrywać, także członka naszego Towarzystwa) liczy ponad 400 stron. Ten wielce dla Pienin zasłużony periodyk zawiera jak zwykle wiele bardzo ciekawych tekstów w każdym z czterech działów, a także – co w dzisiejszych czasach już niezwykle rzadkie – kilkanaście pienińskich wierszy. W dziale pierwszym uwagą zwracają m.in. zajmująca opowieść prof. Ludwika Freya o jałowcu Sawina, przegląd stolarstwa artystycznego w kościołach Zamagurza Spiskiego Andrzeja Skorupy i omówienie wojennych losów ojca Maurycego Przybyłowskiego spisane przez Mateusza Gniazdowskiego w oparciu o wspomnienia Jadwigi Maurer. W dziale drugim, czyli wśród przyczynków na pewno warto przeczytać świetnie zilustrowany teksty Ryszarda Remiszewskiego o Dębie Palocsayów sprzed niedzickiego zamku i wspomnienie o niedawno zmarłym Januszu Kamockim. Spośród recenzji i polemik wart polecenia jest z pewnością tekst, w którym Marek Maluda pochyla się na piśmiennictwem zmarłego w ubiegłym roku Józefa Nyki. Tu jednak koniecznie muszę dodać, że w Wydawnictwie PTTK „Kraj” Józef Nyka wydał nie tylko „Spływ Przełomem Pienińskim”, ale także w latach 1978-79 pięć niewielkich monografii tatrzańskich schronisk w ramach serii „Składanki o obiektach turystycznych PTTK” w nakładach po 30000 egz. co autorowi artykułu umknęło. Nie sposób też nie odnotować z podziękowaniem i wdzięcznością wielu ciepłych słów skierowanych pod adresem Almanachu karpackiego „Płaj” z okazji wydania jego ostatniego tomu, zawartych przez Ryszarda Remiszewskiego w tekście zatytułowanym „Płaj, Płajowi, Płajom…”.

Zapis prelekcji o Babiej Górze

4 lipca 2022 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Tak jak w wypadku wszystkich poprzednich Spotkań Karpackich online, tak i tym razem zamieszczamy link do zarejestrowanej prelekcji Jerzego Kapłona, który w ostatni czwartek czerwca opowiedział o dziejach turystycznego poznania i zagospodarowania Babiej Góry. Wszyscy ci, którzy nie mieli wówczas czasu mają więc okazję do zapoznania się z historią turystycznego poznania „Królowej Beskidów” i jej okolic od czasów najdawniejszych. Jednocześnie serdecznie zapraszamy do udziału w kolejnych Spotkaniach Karpackich online w czwartek 28 lipca, na których dr Ołena Duć-Fajfer przedstawi prelekcję pt. „Łemkowie – między zanikiem a rewitalizacją”.

Dom Vincenza w Bystrzcu

3 lipca 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

W środę 29 czerwca odbyło się szóste – ostatnie przed wakacjami – seminarium vincenzologiczne pt „Dom Vincenza w Bystrzcu – kontekst krajoznawczy”, w trakcie którego zostaliśmy zaproszeni w wirtualną podróż wschodniokarpackimi śladami pisarza. Opowieść Andrzeja Wielochy koncentrowała się na próbie odpowiedzi na pytanie jakimi motywami kierował się Stanisław Vincenz wybierając Bystrzec na miejsce budowy swego domu oraz jak decyzja ta wpłynęła na powstanie i ostateczny kształt „Połoniny”. Wystąpieniu towarzyszyła prezentacja urozmaiconego materiału graficznego: map okolic Bystrzca, międzywojennych i współczesnych fotografii oraz rękopisów i maszynopisów listów Vincenza i jego bliskich. Link do nagrania seminarium dostępny jest tu, zaś sama prezentacja do pobrania tu.

6. Sądecka Watra Archeologiczna

1 lipca 2022 | Wydarzenia | Na temat:

W malowniczych krajobrazach karpackiego odcinka doliny Dunajca 16 i 17 lipca 2022 r. odbędzie się 6. Watra Archeologiczna. Je uczestnicy będą mogli zapoznać się z położonymi w górach stanowiskami archeologicznymi – od epoki lodowcowej do wczesnego średniowiecza. Sobota 16 lipca w całości poświęcona będzie pozostałościom prehistorycznej fortecy na Górze Zyndrama w Maszkowicach. Tegoroczny sezon wykopaliskowy na tym stanowisku zaczyna się już 11 lipca, w związku z tym zwiedzający będą mieli okazję nie tylko obejrzeć pozostałości unikatowych kamiennych murów sprzed 3,5 tysiąca lat, ale również zajrzeć do otwartego wykopu archeologicznego oraz zapoznać się z najciekawszymi zabytkami odkrytymi na Górze Zyndrama w ciągu ostatnich 10 lat. Po stanowisku oprowadzać będzie Marcin Przybyła. Niedziela 17 lipca rozpocznie się od podróży w czasie do epoki, w której Tatry skuwał lodowiec, zaś na rozpościerającej się u ich stóp tundrze wypasały się stada mamutów. Magdalena Cieśla i Anna Kraszewska przeniosą watrę do Jaskini Obłazowej, którą na swoje obozowisko wybrali najpierw tajemniczy neandertalczycy, a później pierwsi przedstawiciele naszego gatunku. Z pobytem tych drugich związane jest najsłynniejsze znalezisko z Obłazowej – bumerang wykonany z ciosu mamuta. Po południu przewidziane są odwiedziny dwóch grodzisk położonych na krańcach Kotliny Łąckiej. Mało znany, lecz bardzo interesujący obiekt na Babiej Górze w Zabrzeży to miniaturowa górska forteca z epoki żelaza. Z kolei tysiąc lat młodsza, potężna warownia w Naszacowicach jest miejscem dokumentującym burzliwe dzieje zachodniej Słowiańszczyzny we wczesnym średniowieczu. Wielokrotnie palony i odbudowywany gród funkcjonował na obrzeżach państwa wielkomorawskiego, doświadczył najazdów Awarów, a później także wojowniczego władcy wielkopolskich Polan, by ostatecznie ulec zniszczeniu w okresie kryzysu państwa pierwszych Piastów. Czytaj dalej →

Łemkowskie spotkania w Zyndranowej

28 czerwca 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

W niedzielę 3 lipca serdecznie zapraszamy do Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры) na spotkania z autorami książek poświęconych Łemkowszczyźnie.
A oto co w programie:
– godz. 14 Stanisław Kryciński i jego trylogia łemkowska;
– godz. 15 Mania Strzelecka i jej nowa książka dla dzieci ,,Nikifor”, plastyczno-literacka opowieść o genialnym malarzu z Krynicy;
– godz. 16 Akcja „Wisła” oraz działania przesiedleńcze po jej formalnym zakończeniu – spotkanie autorskie z prof. Janem Pisulińskim, który opowie o nowym i znacznie rozszerzonym wydaniu swojej monografii „Akcja Specjalna »Wisła«”;
– godz. 17 „Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów” – spotkanie autorskie z prof. Paulem Robertem Magocsim, zakończone dyskusją wokół idei Rusi Karpackiej;
– godz. 18.30 Koncert muzyki łemkowskiej w wykonaniu duetu Hancia i Slavko, czyli Anny Kwas i Jarka Mazura. Zaś na zakończenie wspólne ognisko, a w przerwach między spotkaniami możliwość zwiedzania Muzeum Kultury Łemkowskiej.

Wykłady o dawnym podkarpaciu węgierskim

21 czerwca 2022 | Wydarzenia

Udostępniamy i rekomendujemy Państwu cykl wykładów prof. Tadeusza Trajdosa omawiających historię, zabytki i dzień dzisiejszy dawnych karpackich komitatów (województw) węgierskich: Marmarosz, Bereg, Ugocsa i Ung. Obecnie większość tego obszaru należy do rejonu zakarpackiego Ukrainy.
Prof. Tadeusz Trajdos jest historykiem i historykiem sztuki, a także członkiem naszego Towarzystwa. Jego zainteresowania badawcze w dużej części związane są z południowo-wschodnimi terenami II Rzeczypospolitej oraz obszarem Górnych Węgier, należących obecnie do Słowacji i ukraińskiego Zakarpacia. Jego wykłady mają subiektywny i emocjonalny charakter i w znacznej części oparte są o dorobek historiografii węgierskiej.
Niezwykle skomplikowana historia tego regionu, relacje etniczne i religijne omówione zostały w ciągu pięciu pierwszych wykładów. W kolejnych autor przedstawił najważniejsze zabytki, pamiątki historyczne i dzień dzisiejszy wymienionych komitatów z uwzględnieniem poszczególnych grup etnicznych mieszkańców tych ziem: Czechów, Rumunów, Rusinów, Słowaków, Węgrów i Żydów, a nawet Cyganów.
Na początek przedstawiamy wykłady historyczne.

1   Historia ogólna regionu do 1945 r. (czas 1:15:00 h)

2   Dzieje kościelne do XIX w. (czas 1:15:07 h)

3   Historia 2 poł. XIX w. – 1918 r. (czas 1:49:35 h)

4   Historia 1918 – 1944 r. (czas 2:06:03 h)

5   Historia po 1944 r. (czas 1:41:10 h)

Kolejne wykłady będą udostępniane w miarę ich powstawania, w pakietach obejmujących poszczególne komitaty.

Do Łopienki na „Etnowarsztaty”

20 czerwca 2022 | Wydarzenia | Na temat: , ,

„Etnowarsztaty w Łopience” to projekt będący próbą uratowania od zapomnienia bieszczadzkiej tradycji i kultury. Nieistniejąca dziś wieś Łopienka jest przykładem wielu bieszczadzkich miejscowości, w których tradycyjny przekaz pokoleniowy został przerwany przez wojnę i wysiedlenie mieszkańców. Bogata spuścizna kultury materialnej i duchowej tworzona przez wieki przez przedstawicieli różnych kultur: polskiej, bojkowskiej, łemkowskiej, żydowskiej, wołoskiej nagle zniknęła. „Etnowarsztaty” będą nie tylko prezentacją ginącego rzemiosła i sztuki ludowej, ale poprzez aktywne uczestnictwo dadzą możliwość dotknięcia przeszłości, spełnią rolę brakującego ogniwa w przekazie tradycji i dziedzictwa kulturowego. Projekt przewiduje przeprowadzenie warsztatów z następujących dziedzin: kowalstwo, garncarstwo, kamieniarstwo, wikliniarstwo, tkactwo, muzyka, taniec i etnografia. Nieprzypadkowy jest wybór miejsca warsztatów, które z jednej strony ukazuje współczesny kontekst zaniku więzi kulturowych, z drugiej zaś na tle podniesionej z ruin cerkwi w Łopience pokaże, że możliwa jest odbudowa tradycji. Więcej informacji o „Etnowarsztatach” znajduje się tu.

Karpatorusini pod osłoną gór

18 czerwca 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

Z prawdziwą przyjemnością zapraszamy do udziału w spotkaniach autorskich prof. Paula Roberta Magocsi’ego z okazji wydanej właśnie przez oficynę Libra.pl po polsku jego monografii naukowej dotycząca historii zamieszkującej Karpaty ludności rusińskiej pt. „Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów” (w przekładzie Marka Króla). W porównaniu z wydaną także po polsku przed siedmioma laty książką tego autora pt. „Naród znikąd. Ilustrowana historia Rusinów Karpackich”, to opracowanie liczące bez mała 600 stron, zawiera znacznie więcej informacji, szczególnie w zakresie historii współczesnej tego regionu Karpat.
Spotkania odbędą się:
– 27 czerwca, godz. 18, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, ul. Kredytowa 1. Spotkanie poprowadzą Robert Zydel, dyrektor Państwowego Muzeum Etnograficznego oraz dr hab. Tomasz Stryjek,
– 28 czerwca, godz. 17:30, Polska Akademia Umiejętności Kraków, ul. Sławkowska 17, Duża Aula. Spotkanie poprowadzą dr hab. Andrzej A. Zięba oraz dr hab. Helena Duć-Fajfer,
– 29 czerwca, godz. 18, Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach ul. Wróblewskiego 10A. Spotkanie poprowadzą Zdzisław Tohl, dyrektor Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów oraz dr hab. Jan Pisuliński,
– 30 czerwca, godz. 17, Muzeum Historyczne w Sanoku Sala 25 Obrazów. Spotkanie poprowadzą dr hab. Helena Duć-Fajfer, oraz dr Jarosław Serafin dyrektor Muzeum Historycznego w Sanoku,
– 3 lipca, godz.15, Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры).
Towarzystwo Karpackie – nie bez satysfakcji – przyjęło patronat medialny nad tym wydarzeniem.