Z Jarosławem Giemzą w Pałacu na Wyspie

W ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków oraz Muzeum Łazienki Królewskie serdecznie zapraszają w czwartek 4 kwietnia 2024 r. o godz. 13 do Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich w Warszawie na spotkanie z Jarosławem Giemzą, wybitnym znawcą sztuki cerkiewnej i architektury drewnianej, zatytułowane „Sztuka sakralna Kościoła Wschodniego w południowo-wschodniej Polsce – czy ocalone dziedzictwo?”. W prelekcji autor przedstawi między innymi sztukę sakralną Kościoła Wschodniego w historycznej eparchii przemyskiej od średniowiecza po dzień dzisiejszy; istotne wydarzenia historyczne wpływające na jej formy; losy świątyń w 2 poł. XX w.; wysiłki konserwatorskie podejmowane od poł. XX w., oraz zakres i jakość podejmowanych prac; obecny stan zachowania i potrzeby konserwatorskie; współczesną sztukę sakralną.
Jarosław Giemza jest kierownikiem Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie, współzałożycielem i członkiem Komisji Konserwatorskiej Greckokatolickiej Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej, autorem licznych publikacji na temat sztuki sakralnej, a także projektantem malarskiego wystroju kilkunastu współczesnych cerkwi i kościołów. Jest też członkiem Towarzystwa Karpackiego.

Zawiłe ścieżki pieśni „Hej, Krywaniu”

Zapraszamy na trzecie w 2024 r. Spotkania Karpackie online, które odbędą się 28 marca jak zwykle o godzinie 19. Naszym gościem będzie Maria Kościelniak-Woźniak, która przedstawi prelekcję pt. „Od Tetmajera do Goorala. Intermedialne losy pieśni Hej, Krywaniu. Zapoznamy się z karpackim tematem stanowiącym już od ponad 100 lat jeden z ważnych elementów naszej kultury, a także popkultury. Nie tylko zresztą naszej… Krywań jest jeszcze ważniejszy dla tożsamości narodowej Słowaków. Dla nich jest wręcz „górą narodową”. Jest obecny w hymnie Słowacji, a także na monetach o nominale 1, 2 i 5 eurocentów.
W 1903 r. ukazał się pierwszy tom opowiadań tatrzańskich Kazimierza Przerwy Tetmajera zatytułowany Na skalnem Podhalu. Wtedy też rozpoczął się intertekstowy i międzymedialny żywot pieśni Hej, Krywaniu – do dziś jednej z najczęściej wykonywanych przez kapele góralskie. Śpiewka Hej, Krywaniu jest w oryginale wyrazem żalu za utraconym „kochaniem”. Śpiewająca pieśń Marta Uherczykówna „serce swoje młode i gibkie, i pachnące żywicą ciało ofiarowała Jaśkowi na miękkich mchach w podkrywańskim lesie, po czym została przezeń porzucona. Utwór szybko został włączony do repertuaru ludowego i obecnie funkcjonuje jako pieśń góralska. Taki rodowód pozwolił na silne przekształcenia Krywania i rozmnożenia jego znaczeń, a nawet całkowitego oderwania od oryginalnego kontekstu. Popularność Krywania jako pieśni ludowej sprawiła, że na początku lat 70. zespół Skaldowie wydał płytę Krywań, Krywań, która do dziś jest uznawana za jedno z najważniejszych i najlepszych ich dokonań. Pieśń została także wykorzystana w filmie Władysława Pasikowskiego Operacja Samum (1999). Zanurzenie góralskiej śpiewki w wojennym kontekście bliskowschodnim nadaje jej charakter patriotyczny o wymiarze ponadregionalnym. O Krywaniu we współczesnej polskiej popkulturze przypomina m.in. Gooral, czyli Mateusz Górny, zajmujący się łączeniem nowoczesnej muzyki elektronicznej z utworami góralskimi. Krywań pojawił się w jego twórczości aż trzy razy. Popularność przyniosła mu wersja wykonywana we współpracy z Zespołem Pieśni i Tańca „Mazowsze”, która szczególnym echem odbiła się po koncercie podczas festiwalu Przystanek Woodstock w roku 2013. W wystąpieniu naszej gościni, na tle materiału faktograficznego, przeprowadzona zostanie analiza zmian w funkcjonowaniu utworu Hej, Krywaniu i ich związków z trendami w popkulturze. Prześledzone zostaną także przesunięcia międzymedialne – od wiersza, przez pieśń w różnych interpretacjach, po wykorzystanie w filmie, performansie i teledysku artystycznym. Czytaj dalej

Literatura i „Połonina”

Pracownia Vincenzologiczna Instytutu Filologii Polskiej UWr umieściła właśnie na swoim profilu YouTube nagranie z siedemnastego seminarium vincenzologicznego w trakcie którego prof. Józef Olejniczak z Uniwersytetu Śląskiego przedstawił esej o życiu i twórczości Stanisława Vincenza, rozpatrując je w różnych kontekstach literackich, historycznych i społecznych.
Dr Dorota Ucherek podsumował seminarium w ten sposób:
Prof. Józef Olejniczak przypomniał o procesualnym charakterze powstawania kolejnych pasm „Połoniny”, o tym, jak tekst ewoluował w reakcji na rzeczywistość – w związku z czym rękopisy stanowią wyzwanie dla krytyki genetycznej – i o początkowych trudnościach w znalezieniu wydawcy. Przywołując szkic Vincenza o Josephie Conradzie z tomu „Po stronie dialogu”, odniósł biografię i dzieło Homera Huculszczyzny do tradycji sarmackiej i romantycznej (w tym zwłaszcza do Mickiewicza), do Sienkiewiczowskiego modelu patriotyzmu oraz do religijności, w wypadku pisarza dalekiej od wszelkich dogmatyzmów. Czytaj dalej

Album beskidzkoniskie

Z ogromna radością pragniemy wszystkim miłośnikom Beskidu Niskiego (i nie tylko im) zwiastować wspaniałą wiadomość – nakładem wydawnictwa „Ruthenus” ujrzy niebawem światło dzienne wyjątkowy album zatytułowany „Beskid Niski w fotografii Stanisława Krycińskiego”. Książka liczącą ponad 350 stron zawiera na nich reprodukcje ponad siedmiuset czarno-białych fotografii Beskidu Niskiego, wykonanych głównie w latach 70. i 80. XX w. i opatrzonych szczegółowymi komentarzami ich autora. Album swoją koncepcję, wybór zdjęć i redakcję zawdzięcza Jakubowi Łobockiem, wstępem zaś poprzedził go Andrzej Wielocha.
Promocja tej wyjątkowej publikacji odbędzie się – no gdzieżby indziej – w Ośrodku Edukacyjno-Muzealnym Magurskiego Parku Narodowego w Krempnej już za niecały miesiąc 5 kwietnia 2024 r. o godzinie 18. Wypełnią ją opowieści autora fotografii o okolicznościach ich powstania i o losach prezentowanych na nich obiektów. Będzie jej też towarzyszyć wystawa wybranych albumowych fotografii, którą chętni będą mogli oglądać jeszcze co najmniej przez miesiąc po promocji. Czytaj dalej

Nagranie z zaproszeniem w Wyspowy

Zwykle po każdych Spotkaniach Karpackich online zamieszczamy na naszym portalu ich rejestrację. Zatem i tym razem nie może być inaczej. Pod tym linkiem może każdy chętny już od dziś obejrzeć profesjonalnie i z niezwykłą przewodnicka swadą wygłoszone zaproszenie do okrywania Beskidu Wyspowego, które przedstawił Dariusz Gacek w ostatni czwartek 29 lutego 2024 roku.
Jak zawsze przy okazji publikacji nagrania zapraszamy na kolejne Spotkania Karpackie online, na których 28 marca 2024 roku o godz. 19 Maria Kościelniak-Woźniak wygłosi wkład zatytułowany „Od Tetmajera do Goorala. Intermedialne losy pieśni Hej Krywaniu”.

Krzyż Vincenzowski – restytucja II

Tak jak obiecaliśmy publikujemy pierwszy komunikat o stanie ogłoszonej przez nas zbiórki na nowy Krzyż  Vincenzowski w Bystrzcu pod Czarnohorą. Po dziesięciu dniach jej trwania mamy 2 500 zł, czyli około 25% potrzebnej na to przedsięwzięcie kwoty. Jak na tak krótki czas to całkiem niezły wynik, ale do końca jeszcze droga daleka. Nowy krzyż ma być wykonany z litego dębu bo tylko wtedy ma szanse nas przeżyć, i dokładnie wg projektu dr Włodzimierza Witkowskiego, tak jak na rysunku zamieszczonym obok. Przypominamy więc jeszcze raz nasz apel o wsparcie i przekazywanie datków na rachunek bankowy Towarzystwa Karpackiego: PKO BP XVIII O/W-wa (kod SWIFT: BPKOPLPW) 75 1020 1185 0000 4602 0074 3104 (z dopiskiem – „Krzyż Vincenzowski”) nr IBAN: PL75102011850000460200743104.

Znany i nieznany Beskid Wyspowy

Zapraszamy na drugie w 2024 r. Spotkania Karpackie online, które odbędą się w czwartek 29 lutego 2024 r. jak zwykle o godz. 19. Tym razem przeniesiemy się w zachodnią część Karpat. Nasz gość Dariusz Gacek wygłosi prelekcję zatytułowaną Odkryj Beskid Wyspowy.
Beskid Wyspowy to barwny, intrygujący i zróżnicowany krajobrazowo fragment polskich Beskidów. Mimo, że leży na „wyciągnięcie ręki” od Krakowa i Górnego Śląska, często jest pomijany przez turystów zmierzających w nieco wyższe i bardziej znane obszary karpackie. Niepowtarzalna rzeźba terenu, którą tworzą izolowane „wyspy” górskie, fantastyczne panoramy, liczne zabytki architektury, skarby przyrody i niezła infrastruktura turystyczna tworzą świetną bazę i potencjał pod rozwój turystyki kwalifikowanej. O niezwykłym pięknie tej górskiej krainy, mozaice krajoznawczej oraz tajemnicach zaklętych w drewnianych świątyniach i szlacheckich dworkach opowie nam człowiek zakochany w tych górach i autor przewodnika po Beskidzie Wyspowym.
Dariusz Gacek historyk, przewodnik górski, członek Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich w Katowicach. Swoje pasje krajoznawcze dzieli między ukochane Beskidy i rodzinną górnośląską ziemię. Autor wielu opracowań turystycznych – przewodników, map i artykułów w prasie fachowej. Maratończyk i ultramaratończyk, dla którego las i góry są drugim domem. Czytaj dalej

Stanisław Vincenz i Rudolf Maria Holzapfel

Podczas szesnastego seminarium vincenzologicznego prof. Stanisław Obirek z Uniwersytetu Warszawskiego przedstawił dzieje niezwykłej przyjaźni filozoficznej między Stanisławem Vincenzem a Rudolfem Marią Holzapflem, urodzonym w Krakowie austriackim psychologiem i filozofem. Obaj wychowali się w wielokulturowej, wieloetnicznej i wieloreligijnej Galicji, co wytworzyło w nich zdecydowany sceptycyzm wobec wszelkich nacjonalizmów i szowinizmów. Holzapfel swoje dzieło życia „Panideal” zaczął pisać pod koniec XIX w., a ukończył na kilka lat przed śmiercią. Vincenz, wraz z przyjacielem, lwowskim matematykiem Izydorem Blumenfeldem, nie tylko dzieło to spolszczył (jako „Wszechideał. Życie duszy i jego nowe postacie społeczne”, w ścisłej współpracy z autorem), ale i głęboko się nim zainspirował. Obaj panowie znali się zaledwie pięć lat, ale jak ważąca musiała być to znajomość niech świadczy fakt, że Vincenz w przedwojennym wydaniu „Połoniny” w słowie do czytelnika napisał o Holzapflu „nauczyciel mej myśli”, a także, że pragnie aby jego praca mogła być „choć w małej cząstce, uczczeniem pamięci wieszcza!”.
Zapraszamy do obejrzenia nagrania z tego ciekawego spotkania.

Krzyż Vincenzowski – restytucja

Już prawie 14 lat temu, 1 czerwca 2010 r. odbyła się w Bystrzcu pod Czarnohorą uroczystość poświęcenia Krzyża Vincenzowskiego i pamiątkowej tablicy, w miejscu, w którym stał niegdyś dom autora „Połoniny”.  Krzyż i tablicę ufundowało Towarzystwo Karpackie ze swoich składek wspartych przez dodatkowe wpłaty członków, a przy jego ustawieniu i zorganizowaniu uroczystości poświęcenia pomagali zaproszeni do współpracy członkowie Ogólnoukraińskiego Towarzystwa „Huculszczyzna”. O uroczystości pisaliśmy wtedy na naszym portalu tu i tu. Niestety krzyż, który prezentował się bardzo pięknie, jak się okazało nie został wykonany zgodnie z projektem przygotowanym przez dr Włodzimierza Witkowskiego. Po latach uległ znacznej destrukcji i zaczął chylić się ku upadkowi. Przeprowadzone w ubiegłym roku fachowe oględziny przyniosły smutny wniosek – trzeba postawić nowy krzyż z litego dębu według pierwotnego projektu Włodzimierza Witkowskiego.
Dziś z wielką radością informujemy, że właśnie restytucja Krzyża Vincenzowskiego w Bystrzcu przybrała realne kształty. Wzniesienie nowego krzyża odbędzie się wspólnym polsko-ukraińskim wysiłkiem trzech organizacji: „Zielonego Światu” reprezentowanego przez Olexandra Stepanenkę, Ogólnoukraińskiego Towarzystwa „Huculszczyzna” reprezentowanego przez Dmytro Stefluka, oraz naszego Towarzystwa. Pomimo, a właściwie wbrew wojnie rozpoczynamy więc zbiórkę środków na ten cel. Nasi ukraińscy przyjaciele podkreślają, że w tych ciężkich czasach dbałość o kulturę, tradycję i wspólne europejskie humanistyczne wartości jest dla nich, równie ważna jak walki na froncie.
Wszystkich miłośników Karpat, a szczególnie twórczości Stanisława Vincenza prosimy więc o wsparcie i przekazywanie datków na rachunek bankowy Towarzystwa Karpackiego: PKO BP XVIII O/W-wa (kod SWIFT: BPKOPLPW) 75 1020 1185 0000 4602 0074 3104 (z dopiskiem – „Krzyż Vincenzowski”) nr IBAN: PL75102011850000460200743104. Zbiórka środków przebiega równolegle na Ukrainie. Środki można więc przekazywać także na rachunek: 5375 4112 1158 4953 (na Ukrainie); IBAN UA413220010000026209342945351 (dla wpłat z zagranicy).
O postępie prac informować będziemy na bieżąco w naszym portalu i na profilu FB.

Program Spotkań Karpackich online 2024

W myśl zasady – lepiej późno, niż wcale – publikujemy program Spotkań Karpackich online na pierwsze półrocze 2024 roku

29.02.2024  Dariusz Gacek – Odkryj Beskid Wyspowy.

28.03.2024   Maria Kościelniak-Woźniak – Od Tetmajera do Goorala. Intermedialne losy pieśni „Hej Krywaniu”.

25.04.2024   Tadeusz M. Trajdos – Dawna i niedawna przeszłość Kut – kolejny głos historyka.

30.05.2024   Zbigniew Kaszuba – „Łopienka wczoraj i dziś”.

27.06.2024   Vasyl Fitsak  – O odbudowie historycznych obiektów w Gorganach – schronisko na Połoninie Płyśce i „bramie Szeptyckiego” w rezerwacie limbowym na Jajku Perehińskim.