Pomnik zarobkowego emigranta

W maju 2011 r. odsłonięto w Kołoczawie na Zakarpaciu chyba pierwszy w całych Karpatach pomnik zarobkowego emigranta. Po ukraiński nazwa pomnika brzmi „пам’ятник заробітчанам” co trzeba by przetłumaczyć jako pomnik pracownika sezonowego. Chodzi tu o zjawisko emigracji zarobkowej znane w całych Karpatach od połowy XIX w. Pomnik, który stanął w centrum wsi przy przystanku autobusowym, przedstawia pożegnanie z rodziną mężczyzny wyruszającego w świat w poszukiwaniu pracy. Naiwnie skomponowana rzeźba ma chwytać za serce i przypominać tragiczny los skazanych na rozłąkę rodzin. Jest tam więc i ciężarna żona z dzieckiem na ręku, i chwytająca się ojcowskich rąk córeczka. Jest wreszcie zamknięty na kłódkę drewniany kuferek emigranta. Pomnik uzupełnia płyta, na której wymieniono imiona i nazwiska stu mieszkańców Kołoczawy zaginionych w trakcie zarobkowej emigracji. Tak więc w sercu gór stanął pomnik, który przypomina losy nie tylko mieszkańców Kołoczawy, ale tysięcy wsi z terenu całych Karpat i zwraca uwagę na zjawisko, które trwa po dzień dzisiejszy.

Płaj 40

PŁAJ 40 (wiosna 2010) 208+16

zawartość tomu:

Stanisława Vincenza powrót na Wierchowinę;

Stanisław Vincenz – Iwan Prokopiw. Listy 1960-1971;

Obraz Huculszczyzny w liście Stanisława Vincenza do gen. Tadeusza Kasprzyckiego;

Tadeusz M. Trajdos, Gimnazjum kołomyjskie w latach szkolnych Stanisława Vincenza;

Andrzej Wielocha, Tajemnicza nazwa „Beskid” – jej desygnaty, konteksty i znaczenia (część II);

Leszek Rymarowicz, Ocalony świat. Gertnerzy z Żabiego;

Jan Skłodowski, Andrzej Klakurka i pomnik legionistów w Rafajłowej; Czytaj dalej

Rusinowa czyli krótkie wspomnienie o Dziadku i Babce (Płaj 39)

Jan Skłodowski

O takich miejscach mówi się dziś, że są magiczne. To prawda, bo i przed laty, choć takie określenie nie było w modzie, odczuwało się to właśnie tak.

Przed laty, w początku lat siedemdziesiątych, to dla mnie prawie wczoraj. Ale dla dzisiejszych tatrzańskich wędrowców to prehistoria — nic dziwnego, przecież to stulecie ubiegłe, ba, tysiąclecie nawet. Czyli mogę napisać, że będzie słów kilka o zdarzeniach z ubiegłego tysiąclecia… Brzmi to ładnie, bardzo historycznie. Prawie jak wspomnienie wykopaliskowego turystycznego mamuta.

Tamte czasy to moje lata studenckie. Wędrowałem po Tatrach i samotnie, i w małych koleżeńskich grupkach. Wędrowałem wszędzie. Dziś, po latach mogę się przyznać — choć to może wyznanie niezbyt edukacyjne — po wszystkich niegdysiejszych, wtedy już od dawna skasowanych przedwojennych szlakach i nieznakowanych perciach, z ambicją wejścia bez liny, gdzie się tylko da, czyli po drogach odpowiadających „jedynce” z przewodnika Tatry Wysokie Paryskiego. Prowadziły mnie w Tatrach Wysokich, prócz wymienionego przewodnika, przedwojenne mapy i opisy Zwolińskich. Nie tylko zresztą po ich polskiej części — Tatry Słowackie, choć trudniej dostępne z powodu obwarowań granicznych, były osiągalne na kilka dni w ramach tzw. konwencji turystycznej. Czytaj dalej

Kulminacja Festiwalu Huculskiego

W dniach 21 i 22  maja 2011 roku zgodnie z hasłem „Kraków miastem Stanisława Vincenza” w Krakowie miały miejsce kulminacyjne wydarzenia Międzynarodowego Festiwalu Huculskiego „Słowiańska Atlantyda”. A były to:

– nabożeństwo odprawione w intencji Stanisława i Ireny Vincenzów w kościele Najświętszego Salwatora;

– sygnał trembit i złożenie kwiatów na mogile na Stanisława i Ireny Vincenzów na Salwatorze w 20. rocznicę przeniesienia ich prochów ze Szwajcarii do Krakowa; Czytaj dalej

Nagroda dla Szymona Modrzejewskiego

Jednym ze zdobywców nagrody UE za działania na rzecz ochrony europejskiego dziedzictwa kulturowego „Europa Nostra” 2011 został Szymon Modrzejewski niestrudzony konserwator karpackich cmentarzy, założyciel i prezes stowarzyszenia „Magurycz”. Składamy serdeczne gratulacje i nie bez satysfakcji przypominamy, że Szymon wraz z „Maguryczem” przez szereg lat działał pod auspicjami Towarzystwa Karpackiego. 

„Europa Nostra” reprezentuje ponad 400 organizacji pozarządowych oraz 1500 indywidualnych członków z ponad 50 krajów. Nagradza największe osiągnięcia w dziedzinie ochrony dziedzictwa europejskiego, prowadzi kampanię przeciwko zagrożeniom dla historycznych budynków i miejsc oraz dla krajobrazów.

Spotkanie z Sabałą

Bohaterem kolejnego spotkania karpackiego będzie Wiesław Aleksander Wójcik, kustosz Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK, redaktor naczelny Wierchów, który opowie o swojej najnowszej książce o Janie Krzeptowskim „Sabale”. Wydana przez TPN książka, nad którą autor pracował wiele lat, nie jest zwykłą biografią, lecz raczej monografią zawierającą nie tylko dzieje życia Sabały, ale także dzieje percepcji tej wyjątkowej postaci w kulturze polskiej.

Zapraszamy serdecznie już w piątek 20 maja o godz. 18 do Muzeum Ziemi PAN w Warszawie Al. Na Skarpie 27 (Willi Pniewskiego). Obecność obowiązkowa!

Wiesław A. Wójcik, Sabała, wydanie II poprawione i uzupełnione, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane 2010, format B5, s. 472, oprawa twarda, liczne ilustracje kolorowe i czarno-białe.

Czytaj dalej

Badania nad pasterstwem w Ukraińskich Karpatach

Pierwsze interdyscyplinarne badania nad gospodarką pasterską w Ukraińskich Karpatach miały miejsce w 1999 r., a prowadzono je w paśmie Świdowca oraz w Czarnohorze, na połoninach Kukula i w paśmie Kostrzycy. Wyniki prac zostały opublikowane w monografii Pasterstwo na Huculszczyźnie. Gospodarka – kultura – obyczaj, Warszawa 2001.
Latem 2009 r. po upływie dziesięciu lat przeprowadzono terenową kwerendę mającą na celu ustalenie zmian, jakie nastąpiły w gospodarce pasterskiej w ciągu minionej dekady. Jej efektem jest książka Przekształcenia gospodarki pasterskiej w Ukraińskich Karpatach.
Janusz Gudowski, Jacek Hucuł-Stróżewski, Jurij Nesteruk, Andrzej Ruszczak, Włodzimierz Witkowski, Maciej Ząbek, Przekształcenia gospodarki pasterskiej w Ukraińskich Karpatach, Warszawa 2011, Wydawnictwo Akademickie „Dialog” s. 120. format B5.
Czytaj dalej

Katalog wystawy huculskiej

Z okazji wystawy „Na wysokiej połoninie. Sztuka Huculszczyzny – Huculszczyzna w sztuce” Muzeum Narodowe w Krakowie wydało imponujący katalog, a właściwie album. Książka bardzo staranie wydana w twardej oprawie liczy 204 strony formatu 245/310 mm i zawiera, oprócz obszernego wstępu autorstwa komisarza wystawy Mirosława P. Kruka, skróconą biografię Stanisława Vincenza, artykuł Jerzego Kapłona o poznaniu i zagospodarowaniu polskich Karpat Wschodnich oraz wiele wspaniałych reprodukcji malarstwa (Wyczółkowski, Axentowicz, Obst, Pautsch, Sichulski i in.), grafiki i fotografii o tematyce huculskiej, a także zdjęć wybranych eksponatów – wyrobów ludowego rzemiosła. Jak przystało na katalog znajdziemy w nim także pełny liczący aż 923 pozycje!, spis prezentowanych na wystawie obiektów. Serdecznie polecamy.

Ocalony świat. Gertnerzy z Żabiego (Płaj 40)

Leszek Rymarowicz

Co to znaczy, kiedy ludzie mówią, że prawda idzie przez świat?
To znaczy, że zewsząd ją wyrzucają, i że musi wędrować dalej.
Baalszem

Kiedy zasiadałem nad opracowaniem dla „Płaju” krótkiego artykułu dotyczącego Gertnerów z Żabiego, wydawało mi się, że to zadanie stosunkowo proste. Restauracja i hotel lub inaczej zajazd Gertnera stojący tuż nad brzegiem Czeremoszu w Słupejce w czasach międzywojennej prosperity gościł wielu turystów, letników, naukowców oraz przedstawicieli najwyższych władz Rzeczypospolitej odwiedzających tę modną wówczas miejscowość. Zarówno obiekty, jak i ich gospodarz przewijają się więc w wielu wspomnieniach turystycznych, przewodnikach, artykułach prasowych, a także w utworach literackich. Znaczna część wątków żydowskich w Na wysokiej połoninie zbudowana jest wokół postaci powszechnie znanego i szanowanego arendarza Etyka, którego pierwowzorem – jak wiadomo – był właśnie Elizar (Lejzor) Gertner, dobry znajomy Stanisława Vincenza. Jego też pamięci zadedykował Stanisław Vincenz swoje wydane w Londynie w 1977 r. Tematy żydowskie. Czytaj dalej

Bieszczad nr 16

Uprzejmie informujemy, że ukazał się nowy tom „Bieszczadu” nr 16 (rok 2011), rocznika wydawanego przez Oddział Bieszczadzki Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Ustrzykach Dolnych, a poświęconego głównie problematyce bieszczadzkiej na pograniczu polsko-ukraińskim.
Zawartość rocznika:
Wstęp
Maciej Augustyn, Opis granic wsi Ustrzyki Górne z 1788 r. jako źródło informacji o stosunkach społecznych i przemianach środowiska przyrodniczego nad górną Wołosatką
Wojciech Wesołkin, W dorzeczu Osławy (część II) Balnica, Maniów, Szczerbanówka Czytaj dalej