Ewa Kocój, Świątynie – Postacie – Ikony. Malowane cerkwie i monastyry Bukowiny południowej w wyobrażeniach rumuńskich. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2006
Książka ta powinna stać się lekturą obowiązkową każdego, kto chce zrozumieć i poznać Rumunię. Jest efektem wieloletnich badań autorki prowadzonych w bukowińskich wioskach, ale także imponującej kwerendy w bibliotekach i archiwach rumuńskich i nie tylko.
Trzydzieści lat temu, 13 września 1976 r. zginął tragicznie w wodach górskiej rzeki w górach Pakistanu, Olgierd Łotoczko, historyk sztuki, humanista, Człowiek Gór.
Urodził się 13 czerwca 1937 r. w Radomiu, tam taż zdał maturę w 1956 r. w Liceum im. Jana Kochanowskiego. Na rok przed maturą, w sierpniu 1955 r., trafił w Bieszczady, towarzysząc inwentaryzatorom zabytków sztuki. Urok bezludnych gór i smak „wielkiej przygody” podczas opisywania popadających w ruinę zabytków zrobił na nim wielkie wrażenie.
Rozpoczął studia zootechniczne w Lublinie, jednak po roku przeniósł się do Warszawy na leśnictwo.
Od początku studiów zaangażował się w pracę kół młodych twórców, zwłaszcza w działalność studenckiego ruchu teatralnego. Po dwóch kolejnych latach znalazł się na historii sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. W czasie wrocławskich studiów wiele pisał – poezję, utwory sceniczne, prozę. Związał się ze studenckim ruchem teatralnym. Zorganizował studencki teatr dramatyczny Piania, w którym reżyserował i dla którego pisał własne utwory. Studia zakończył w 1962 r. pracą magisterską Gotycka polichromia w kościele w Kalkowie. Coraz częściej i coraz dłużej przebywał w Bieszczadach.
W drugiej połowie 1963 r. objął funkcję zastępcy Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, lecz już po kilku miesiącach znalazł się w Przemyślu, gdzie został Powiatowym Konserwatorem Zabytków. W tym okresie stworzył m.in. ciekawy projekt turystycznego za-gospodarowania zabytkowego zespołu urbanistyczno-architektoniczny w Kalwarii Pacławskiej i starał się uzyskać dlań patronat Zrzeszenie Studentów Polskich. Próbował też ratować niszczejące drewniane cerkwie tego regionu, co spowodowało, że dość szybko musiał stąd odejść. Czytaj dalej
Andrzej Wielocha
W deklaracji Towarzystwa Karpackiego znajduje się następujący fragment:
Karpaty są rdzeniem Europy Środkowej, swoistym fenomenem kulturowo-historycznym, pewną całością geograficzną, historyczną i społeczną, wznoszącą się ponad przecinające je granice państwowe. Są nierozerwalnym splotem kultur, miejscem ścierania się i nakładania wpływów polskich, ruskich, ukraińskich, rumuńskich, słowackich i węgierskich, a także niemieckich, żydowskich i wielu, wielu innych. Tak postrzegane Karpaty chcemy poznawać, badać i ochraniać. Będziemy upowszechniać i popularyzować wiedzę o nich oraz starać się o zachowanie ich kulturowej złożoności i bogactwa. Zamierzamy działać na rzecz wzajemnego poznawania współzamieszkujących je narodów i grup etnicznych, a także zachowania ich tożsamości.
Szczególną wagę przywiązujemy do przełamywania narosłych uprzedzeń narodowościowych. Mogą tego dokonać tylko rzetelne badania i popularyzowanie wkładu poszczególnych grup etnograficznych i narodowościowych w kształtowanie obrazu kulturowego Karpat. Czytaj dalej
Jerzy Macek
(fragment)
(Uwaga! pominięto przypisy)
U schyłku I wojny światowej jasnym stało się, że definitywnego rozkładu cesarstwa austro-węgierskiego nic już nie powstrzyma. Oznakom zbliżającej się klęski militarnej na europejskich frontach towarzyszyły narastające nastroje antywojenne wewnątrz państwa. Jednak o ostatecznej agonii monarchii przesądziły coraz silniejsze separatyzmy i tendencje odśrodkowe szerzące się zwłaszcza w peryferyjnych prowincjach cesarstwa. Na terytoriach tych, pod względem demograficznym stanowiących istną mozaikę narodowościową, różne nacje dostrzegły szansę wyzwolenia się spod absolutystycznego panowania Habsburgów i stworzenia nowoczesnych i niezależnych państw narodowych. Dla wielu narodów – po raz pierwszy od czasów Wiosny Ludów – pojawiła się realna możliwość na urzeczywistnienie idei państwotwórczych. Rozwinięciem dziewiętnastowiecznych prądów stało się wówczas słynne, szeroko akceptowane prawo narodów do samostanowienia. W chaosie narodowych dążeń, często przeciwstawnych, rodził się nowy porządek środkowoeuropejski. Czytaj dalej
Andrzej Wielocha:
THE JOSEPHINIAN SETTLEMENT IN THE GALICIAN PART OF THE CARPATHIANS
A brief description of German settlement in Galicia, organized by Joseph II at the end of XVIII century, and further vicissitudes of German villages.
Marek Grabski:
GERMAN SETTLEMENT IN THE SANDECIAN REGION IN XVIII CENTURY
A detailed description (population, architecture, economical conditions) of the German villages in environs of Nowy Sącz. Czytaj dalej
(bibliografia)
Almwirtschaft und Schafhaltung bei den Lemken in den Niederen Beskiden [w:] Viehwirtschaft und Hirtenkultur, Budapest 1969.
Badania hodowli owiec w Beskidzie Środkowym. Naukowa Konferencja Karpacka, Kraków, 16 -19 V 1964.
REC. W.K. (Krygowski Władysław) Z badań nad hodowlą owiec w Beskidzie Niskim, Wierchy 1964, t. XXXIII, Kronika. Budownictwo ludowe na Łemkowszczyźnie, Dodatek Literacki Kuryera Lwowskiego, nr 13, 31 III 1935.
Budownictwo ludowe na zachodniej Łemkowszczyźnie, Lud 1934, t. 33.
Cerkiewki drewniane na Łemkowszczyźnie, Dodatek Literacki IKC, nr 231, 21 VII 1933.
Cmentarze, na których nie zapłoną światła, Kurier Literacko-Naukowy nr 44, Dodatek do IKC nr 301, 30 X1933.
Cmentarze wojenne na Łemkowszczyźnie, Wierchy. 1935, t. XIII. Czytaj dalej
Wojciech Krukar
Materiały do monografii
(fragment)
Wstęp
Niniejsze opracowanie jest pierwszym tak wnikliwym opisem masywu Wołosani – Chryszczatej i obniżenia Woli Michowej. Adresowany jest on przede wszystkim do turystów i krajoznawców zainteresowanych bardziej dokładnym poznaniem tego fragmentu Bieszczadów Zachodnich. Czytaj dalej
ROMAN REINFUSS
An obituary for the outstanding Polish ethnologist, whose work was dedicated especially to the Carpathian peoples. Text both in Polish and Lemkian. Accompanied with the bibliography of late Mr Reinfuss works, concerning Lemko ethnic group.
Tadeusz M. Trajdos
A STUDY OF HISTORY OF BANICA
The historical monography of Banica, the village in western part of the Lower Beskidy Mts. (continued from „Płaj” 15). Inter alia the detailed analysis of the 17th cent, icon, found in local church in the eighties. Czytaj dalej
Wojciech Grochala
(fragment)
Szczyt Gera 1886 m w głównym grzbiecie gór Capaţinii wypuszcza ku południowemu wschodowi długie, stromo opadające ramię boczne, które za niską przełęczą Hadarau 1308 m wznosi się, kulminując w skalistym vâf. Stogu 1494 m, i zakręca na południowy zachód. Tutaj zaczyna się masyw Buila-Vânturăriţa, nazywany przez mieszkańców okolicznych wiosek Białą Górą. Z podkarpackiego obniżenia krótki, dziesięciokilometrowej długości, wapienny grzbiet rzeczywiście wygląda jak jedna wielka skała, imponująca w porównaniu z okolicznymi wzgórzami Subkarpat. Tutaj należy też szukać genezy nazwy całego pasma Capaţinii (dosłownie: Góry Głowiaste), bowiem skalisty grzebień ciągnący się z północnego wschodu na południowy zachód, szczególnie w części północnej stanowi ciąg wież skalnych o fantazyjnych kształtach: Stogu 1494 m, Stogsoare 981 m, Vânturăriţa II 1665 m, poprzedzielanych głębokimi, trudno dostępnymi przełączkami. Czytaj dalej
Olena Duć-Fajfer
LEMKOS IN POLAND – DEVELOPMENT OF THEIR ETHNIC CON-SCIOUSNESS, CONTEMPORARY SITUATION AND PERSPECTIVES OF SURVIVAL
The autoress, a Lemkian national activist, describes the evolution of ethno-national consciousness of the Lemko ethnic group, as well as their present organisational and cultural activities.
ON EXILE. A DIARY OF REV. J. BOHATIUK 1944-1945
The author, a Greek-catholic priest from the Tarnopol Region has spent the last months of WW II in some villages of the Lemko Region. The diary covers the period from September 1944 to June 1945, the time of German-Soviet fights and the first expatriation of the Lemko population. Czytaj dalej
