Wspomnienie o cadyku z Kołaczyc (Płaj 29)

26 marca 2006 | Płaj - artykuły | Na temat:

Adam Bartosz
(fragment)

W czwartkowe południe dnia 12 sierpnia 2004 r. na wojennym cmentarzu w Warzycach koło Jasła odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika upamiętniającego męczeńską śmierć cadyka z Kołaczyc – Chune Halbersztama.
Rabin Chune Halbersztam był prawnukiem Chaima Halbersztama, cadyka z Nowego Sącza, założyciela rozgałęzionej rodziny rabinów i cadyków żyjących w Zachodniej Galicji,     a także na Węgrzech, później też w innych krajach. Bobowska linia tego rodu do dziś jest kontynuowana w społeczności chasydów żyjących na Brooklynie w Nowym Jorku.
(…) Czytaj dalej →

Czangowie (Płaj 29)

26 marca 2006 | Płaj - artykuły | Na temat:

Mikołaj Wielocha

(fragment)

Razem z rosnącą w Polsce popularnością węgierskich domów tańca – tancházów, karierę robią Czangowie. A że temat to ze wszech miar karpacki, warto więc może poświęcić mu chwilę uwagi. O Czangach w Płaju wprawdzie już raz było, ale niezbyt wiele. Wspomniała o nich w swoim artykule o Szeklarach pani Lia Gongolea (Lia Gongolea, Szeklerzy, Płaj 14, wiosna 1997). Z jej tekstu wynika, że Czangowie to niewielka, zagadkowa społeczność siedmiogrodzka mówiąca w większości po węgiersku, spotykana także na terenie Mołdawii. Jednak z opublikowanego w maju 2001 roku raportu na temat mniejszości kulturowych Rumunii, opracowanego dla Rady Europy, można wyczytać, że Czangami oficjalnie określa się jedynie rzymskokatolicką mniejszość węgierskiego pochodzenia zamieszkałą w Mołdawii. Natknąłem się też na taką informację: „Csángó to grupa etniczna o węgierskim rodowodzie, żyjąca na pograniczu rumuńsko-mołdawskim (sic!). No więc, gdzie ci Czangowie tak naprawdę mieszkają i kim są? Postanowiłem dowiedzieć się czegoś więcej o Czangach, czego efektem jest poniższy artykuł.

Czytaj dalej →

O Kołomyi dawnej, wczorajszej i dzisiejszej (Płaj 29)

26 marca 2006 | Płaj - artykuły

Tadeusz M. Trajdos
(fragment)

[w publikacji internetowej pominięto przypisy]
(…) Organizacją miasta prawa niemieckiego w dawnym ruskim grodzie zajął się Kazimierz III Wielki, po ostatecznym opanowaniu władzy na Rusi Czerwonej, a więc w 1349 r. Pobliskie saliny i handel hurtowy „drogą mołdawską” czynił z Kołomyi ośrodek o dużym znaczeniu gospodarczym. Od 1340 r., a przed zajęciem Podola w 1394 r., południowo-wschodnią flanką Korony Polskiej było właśnie Pokucie, czyli południowa część ziemi halickiej, a zatem nowe miasto pełniło też istotną funkcję na politycznej mapie Polski. Z wymienionych względów Kołomyja pozostała zawsze w domenie królewskiej („civitas nostra regia Colomia”). Tu właśnie dokonano erekcji kanonicznej najstarszej parafii katolickiej w archidiecezji halickiej (od 1412 r. – lwowskiej). Jedynie miasta katedralne, Halicz i Lwów, mogły się poszczycić wcześniejszymi parafiami. Parafia w Kołomyi została założona przed lutym 1353 roku. Stał już wtedy kościół farny Wniebowzięcia Maryi Panny. Aż do 3 ćwierci XVIII w. był budowlą drewnianą, wielokrotnie odtwarzaną po najazdach i pożarach. Była to również jedyna w tej archidiecezji fundacja z inicjatywy mieszczaństwa, a ściślej fundacja władz miejskich, reprezentujących obywateli „nacji katolickiej”. Dokument dotacji tego kościoła z 12 lutego 1353 r., wystawiony przez wójta, burmistrza i rajców, w obecności tzw. starych rajców i w imieniu całego pospólstwa, wykazuje istnienie już w tym czasie silnej gminy kolonistów polskich. Samorząd miejski reprezentowali wtedy: Piotr Byhowski, Mikołaj Sczawski, Stefan Szwarz, Ludwik Kłodnicki, Jerzy Zelman i Prokop Gwiazdecki. Władze miasta wykupiły od szlachcica Andrzeja Szczuckiego wieś Oskrzesińce razem z polem Ułanów i ofiarowały kościołowi jako wieczyste uposażenie. Król Ludwik zatwierdził ten akt 17 września 1374 roku na prośbę wójta i rady kołomyjskiej. Czytaj dalej →

Płaj 29

26 marca 2006 | Płaj - tomy wydane

tom 29
Płaj 29 jesień 2004 (192+16 str.)

zawartość tomu

Tadeusz M. Trajdos, O Kołomyi dawnej, wczorajszej i dzisiejszej
Mikołaj Wielocha, Czangowie
Tomasz Borucki, Pierwsza polska panorama Tatr
Tomasz Borucki, Katastrofalna wichura pod Tatrami
Adam Bartosz, Wspomnienie o cadyku z Kołaczyc
Gerhard von Kordan, Ukochani Huculi. Wspomnienia okupacyjnego urzędnika
Zenon Staniszewski, Karpacka mieszanka filatelistyczna
Kazimierz Ciechanowicz, Patron „Drogi Mackensena”
Martina Hajdinjak, Piotr Skrzypiec, W górach rumuńskich Bałkanów
Grzegorz Rąkowski, Czywczyny zdobyte!
Jan Alfred Szczepański, Wierchowina
Andrzej Ruszczak, Drobiazgi huculskie w BUW

Recenzje
Miscellanea
Fotografie

O nazwie „Karpaty” (Płaj 28)

26 marca 2006 | Płaj - artykuły

Andrzej Wielocha

(fragment)

(…)
Z kilkunastu nazw gór niewątpliwego autorstwa Ptolemeusza tylko dwie przyjęły się na stałe. Są to Karpaty i Sudety. Z obydwoma do dziś badacze maja liczne problemy. Po pierwsze właściwie nie wiemy jakich gór one tak naprawdę dotyczyły w pierwotnym tekście Ptolemeusza. W wypadku Karpat można je odnosić jedynie do jakiejś konkretnej góry w Karpatach Wschodnich, w wypadku Sudetów, większość badaczy identyfikuje je z Lasem Czeskim lub Szumawami. Po drugie ogromne problemy mają z nimi też językoznawcy. W obydwu przypadkach poszukiwania etymologii zakończyły się wątpliwymi sukcesami.
Karol Buczek pisze, że większość gór, które umieścił w Sarmacji Europejskiej Ptolemeusz, w ogóle nie istniała. Czy jednak na pewno tak musiało być? Myślę, że góry te mogły istnieć naprawdę… w relacjach, które Ptolemeusz skrzętnie zbierał i na postawie których tworzył swoje „opisanie świata”. Góry te mogły zresztą istnieć także w rzeczywistości. Autorzy relacji mogli je widzieć nawet osobiście. Jednak próbujący owe relacje zebrać w całość autor był w sytuacji kogoś, kto na podstawie opisu kilku ślepców musi narysować krzesło. Jeżeli przyjmiemy, że rysujący nigdy krzesła wcześniej nie widział, może się zdarzyć, że będzie ono miało siedem nóg i trzy oparcia. Czytaj dalej →

Impresje z wędrówek po ukraińskich Bieszczadach (Płaj 26)

26 marca 2006 | Płaj - artykuły | Na temat:

Juliusz Marszałek
(fragment)
Życie  wsi
Trudna sytuacja gospodarcza Ukrainy, duże oddalenie od centrówgospodarczych, a także złe drogi powodują, że nowoczesność z dużymtrudem dociera do niektórych rejonów. W wielu wsiach, szczególniezlokalizowanych pod głównym grzbietem karpackim, proces zmian jestwyjątkowo powolny. Pozostało tu jeszcze wiele tradycyjnych zabudowańbojkowskich. Niektóre z nich są już opuszczone, część jestwykorzystywana jedynie dla celów gospodarczych, ale w pozostałych żyjąjeszcze ludzie zgodnie z tradycją sięgającą okresu międzywojennego.Najwięcej tradycyjnych bojkowskich gospodarstw można spotkać we wsiachzlokalizowanych u stóp pasma Pikuja, tj. głównie w Libuchorze i Hnyłej(obecnie: Karpatskoje) – szczególnie w pierwszej z wymienionych wsi -oraz na drugim końcu Bieszczad – w Wyżnej Rożance. Czytaj dalej →

Płaj 28

26 marca 2006 | Płaj - tomy wydane

Płaj 28 wiosna 2004 (216+24 str.)

zawartość tomu

Andrzej Wielocha, O nazwie „Karpaty”,
Zofia Szanter, Z badań nad sztuką cerkiewną Beskidu Niskiego i Sądeckiego w XVIII wieku,
Stefan Dudra, Życie religijne Łemków wyznania prawosławnego na ziemiach zachodniej Polski,
Adam Bartosz, Bobowska synagoga rediviva,
Elegia na śmierć bobowskiego cadyka,
Adam Bartosz, Walenty Gil – żywot cygańskiego kowala,
Wincenty Pol, Wołoscy Cyganie,
Mirosław Barański, Z Zamków Orawskich do Żywca,
Adam Bartosz, Węgierscy Lendziele,
Jolanta Flach, Huculskie impresje,
Stanisław Figiel, Problem mniejszości narodowych w rumuńskim Siedmiogrodzie w latach 1919-1945,
Joanna Dzięciołowska, Rowasz – pismo karpackich Szeklerów,
Joanna Dzięciołowska, Kopjafá – słupowe nagrobki szeklerskie,
Anna Łojasiewicz, Andrzej Wielocha, Góry Rareu-Dżumaleu,
Szymon Modrzejewski, Sprawozdanie z prac Nieformalnej Grupy Kamieniarzy „Magurycz” w roku 2003, Książki
Miscellanea
Abstracts

 

Płaj 27

26 marca 2006 | Płaj - tomy wydane

Płaj 27 jesień 2003 (216+8 str.)

zawartość tomu

Tadeusz A. Olszański, Refleksje o Łemkowszczyźnie, a raczej o Łemkach
Magdalena Lewandowska, Administracja Apostolska Łemkowszczyzny
Helena Duć-Fajfer, Aleksander Duchnowycz. Krótki życiorys
Helena Duć-Fajfer, Aleksander Duchnowycz a uniwersum symboliczne Łemków
Jolanta Flach, Ostatni, co tak maź woził
Helena Duć-Fajfer, Z historii Ruskiej Bursy w Gorlicach
Roman Frodyma, Zardzewiała śmierć
Jacek Borek, Wisłoka od źródeł do Nowego Żmigrodu
Mirosław Barański, Obrazki z Herczawy
Andrzej Wielocha, Cibo – góry, których nie ma
Piotr Skrzypiec, Czeskie osadnictwo w górach Almasz i Locvei
Jolanta Flach, Na Bukowinie czas się zatrzymał
Powrót şteazy
Z.K., Znowu o Łopience
Adam Kulewski, Epitafium
Książki
Miscellanea
Abstracts

Płaj 26

26 marca 2006 | Płaj - tomy wydane

Plaj nr 26
Płaj 26 wiosna 2003 (224+16 str.)

zawartość tomu

Juliusz Marszałek, Impresje z wędrówek po ukraińskich Bieszczadach
Zdzisław Srok, Słodkie demony Libuchory
Mirosław Barański, Girowa, Girowa, stare dziéwki chowa!
Stanisław Janocha, Ostatni zajazd pod Tatrami, czyli spór o dolinę Rybiego Potoku
Edward Marszałek, Łemko w lesie
Roman Fradyma, Po drugiej stronie Karpat. I wojna światowa na terenie północnej Słowacji (1914-1915)
Ihor Czechowskij, Naród, którym żył przed Noem. Ormianie w Czerniowcach
Ewa Kocój, Mityczne dzieje Stefana Wielkiego w kontekście wierzeń potocznych i ikonografii malowanych cerkwi na Bukowinie
Constantin Geambaşu, Język rumuński – powstanie i rozwój
Rafał Linkowski, Krzysztof Żuczkowski, Grzbietem Gór Bystrzyckich. Sprawozdanie z przejścia w dniach 24-30 sierpnia 2002 r.
Tadeusz A. Olszański, Trzydzieści lat Chaty Socjologa
Szymon Modrzejewski, Sprawozdanie z prac Nieformalnej Grupy Kamieniarzy „Magurycz” w 2002 roku
Szymon Modrzejewski, Zbiór dokumentów z cerkwi w Wisłoku Wielkim
Marek Jędra, Akcja „Carpatica” – wpisani w krajobraz. Badania migracji ptaków w Beskidzie Niskim
Książki
Miscellanea
Fotografie barwne I-XVI

Bibliografia tomów 1 – 25

26 marca 2006 | Płaj - tomy wydane

Bibliografia tomów 1 - 25

Bibliografia tomów 1 - 25 Bibliografia tomów 1 – 25 w formacie *.pdf