Dialogi huculskie

Dialogi huculskie: Stanisław Vincenz i Lidio Cipriani to tytuł dwujęzycznej (w języku angielskim i polskim) książki zgłębiającej kulturowe i intelektualne powiązania między polskim pisarzem i filozofem – Stanisławem Vincenzem a włoskim etno-antropologiem – Lidiem Ciprianim, ze szczególnym uwzględnieniem roku 1933, kiedy to Cipriani udokumentował Huculszczyznę za pomocą fotografii.  Publikacja łącząca eseje naukowe, analizy historyczne i materiały wizualne oferuje szczegółowe spojrzenie na kulturę huculską oraz wkład obu postaci w rozwój sztuki i filozofii. Książka w wolnym dostępie do pobranie z tego linku.
Poszczególne rozdziały autorstwa Jana Choroszego, Jakuba Żmidzińskiego, Justyny Gorzkowicz i Doroty Burdy-Fischer analizują różnorodne aspekty twórczości i współpracy Vincenza z Ciprianim. Jan Choroszy odtwarza ich intelektualne relacje, podkreślając wspólne zainteresowanie dokumentowaniem lokalnej kultury. Jakub Żmidziński bada wpływ filozoficznych idei Vincenza, takich jak platoński idealizm i transcendentalizm, na jego dzieła literackie oraz ich związek z fotografiami włoskiego etnologa. Justyna Gorzkowicz interpretuje zdjęcia Ciprianiego przez pryzmat teorii Rolanda Barthesa, akcentując ich podwójną rolę – zarówno jako dzieł artystycznych, jak i dokumentów etnograficznych. Dorota Burda-Fischer, inspirowana filozofią Gastona Bachelarda, zgłębia motyw „domu” w twórczości Vincenza i wizualnych przedstawieniach Ciprianiego.
Czytaj dalej

Almanach Nowotarski za 2024 rok

Miło nam poinformować, że ukazał się właśnie 28 tom Almanachu Nowotarskiego, rocznika społeczno-kulturalnego wydawanego przez Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Jak zwykle pełen ciekawych tekstów i informacji, wśród których naszym zdaniem warto zwrócić szczególna uwagę na następujące:
Piotr Wierzbicki, Zniszczenia starostwa nowotarskiego i okolic wywołane przemarszami i postojami wojska w latach 1702-1711;
Andrzej Skorupa, Z dziejów Kościoła rzymskokatolickiego na Zamagurzu Spiskim;
Krzysztof Miraj, Tradycje flisackie. Zarys historii Polskiego Stowarzyszenia Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec;
oraz oczywiście na teksty członków naszego Towarzystwa:
Tadeusz M. Trajdos, Rewelacyjny przełom w ustaleniu chronologii przydrożnych figur kamiennych na Orawie;
Ryszard M. Remiszewski, Węgierskie Towarzystwo Karpackie. 150 rocznica założenia.
Życzymy miłej lektury!

Na kolędowanie do Łopienki

„Pójdźmy wszyscy do Łopienki
do Jezusa i Panienki
zaśpiewajmy Maleńkiemu
złóżmy cześć narodzonemu”

Serdecznie zapraszamy na kolędowanie w cerkwi św. Paraskewy Męczennicy w Łopience w sobotę  1 lutego 2025 r.
Zaczynamy o godzinie 10 i śpiewamy ile nam sił starczy, zwykle do godziny 15. Zabierzcie ze sobą dużo entuzjazmu, trochę wytrwałości i tolerancji dla śpiewu innych kolędników. Mile widziane instrumenty muzyczne – wszelkie szałamaje, klawicymbały itp.
Nie zapomnijcie ciepło się ubrać, chociaż na pewno śpiewanie nas wszystkich rozgrzeje.
W przerwie będzie można pokrzepić się ciepłą herbatą a i jakiś pierniczek też się znajdzie.

Zbyszek Kaszuba

Kolędowanie na Huculszczyźnie

Zapraszamy na pierwsze w 2025 roku Spotkania Karpackie online, które odbędą tym razem w przedostatni czwartek, 23 stycznia jak zwykle o godz. 19. Gościem poświęconych kolędowaniu na Huculszczyźnie Spotkań będzie znakomita znawczyni tego zagadnienia dr Justyna Cząstka-Kłapyta. Kto słyszał dziś o kolędnikach, którzy bez względu na mróz, wiatr, czy deszcz chodzą ze skrzypcami, trembitami, rogami i z kolędą na ustach po górskich przysiółkach, od chaty do chaty przez okres dwóch tygodni? Kto słyszał o ludziach, którzy wykonują godzinami, bez pośpiechu, długie kolędy, nie pomijając nikogo w chacie. Każdemu śpiewają inną, stosowną dla niego kolędę. Inną dla gazdy, dla gazdyni, dzieci i wreszcie inną dla zmarłych, co zapraszani są do każdej chaty, i choć są niewidzialni, to słuchają jej gdzieś po kątach. W taki mniej więcej sposób sto lat temu opisywał huculską kolędę Stanisław Vincenz. I choć wydaje się to nieprawdopodobne, to w niemal identyczny sposób manifestuje się ten obyczaj obecnie. Serdecznie zapraszam na opowieść o kolędowaniu na Huculszczyźnie, najprawdopodobniej najżywotniejszej i najbardziej rozbudowanej tradycji obrzędowej w Karpatach i w Europie.
Zapraszamy do udziału zarówno stałych bywalców Spotkań jak też osoby, które dopiero zaczynają swoją przygodę z Karpatami. Czytaj dalej

Kolejna pozycja w e-Płaju

W „e-Płaju”, czyli cyfrowym wydawnictwie Towarzystwa Karpackiego publikujemy następny artykuł. Jego autorką jest Anna Łojasiewicz, członki Towarzystwa Karpackiego, a dość tajemniczy tytuł brzmi następująco „Góra Filipa nad Makową, na Pogórzu Przemyskim”. Tym razem odchodzimy od typowych dla naszych publikacji zagadnieniń historyczno-kulturowych i zapraszamy w świat przyrody karpackiej. Tytułowa góra nie jest może najwybitniejszą w rejonie, ale za to wiosną i latem z dumą prezentuje piękne, pełne kwiatów łąki, typowe dla zbiorowiska zwanego fachowo murawą kserotermiczną. Autorka artykułu zadbała o bogatą oprawę ilustracyjną, jednocześnie – co ważne – nie przytłaczając czytelników specjalistyczną terminologią i zbyt fachowym opisem. Zapraszamy zatem do lektury!

Spotkania Karpackie online 2025

Z wielką przyjemnością przedstawiamy program Spotkań Karpackich online na pierwszą połowę 2025 roku. Odbywać się będą one (z małymi wyjątkami) tak jak dotąd w ostatni czwartek każdego miesiąca o godz. 19 na platformie Zoom, w trybie webinarium. Będą także transmitowane na żywo na kanale YouTube Towarzystwa Karpackiego, a nagrania z nich udostępnimy na portalu karpaccy.pl.
W tym roku nasi goście – jak zwykle znakomici znawcy karpackich tematów – poprowadzą nas w wiele zakątków Karpat i przedstawią ciekawe, i często mało znane zagadnienia.

– 23.01. dr Justyna Cząstka-Kłapyta, Kolędowaniu na Huculszczyźnie;

– 27.02. Olena Bondarenko, Mój Łuk Karpat 2023;

– 27.03. dr Janusz Budziszewski, O starożytnym górnictwie w Polskich Karpatach i jego pozostałościach;

– 24.04. Jarosław Zełeńczuk, Nie tylko Czywczyn i Hnitessa – Werchowyński Park Narodowy;

– 29.05. Andrzej Żygadło, Cyfrowe Archiwum Augusta Bocheńskiego;

– 26.06. Kazimierz Nóżka, Opowieści z Łopienki (i nie tylko).

Zmarł Tadeusz Kiełbasiński

Nowy rok zaczynamy od bardzo smutnej wiadomości. Dziś rano zmarł w wieku 94 lat, członek założyciel Towarzystwa Karpackiego, Tadeusz Kiełbasiński. Był człowiekiem gór. Urodzony 20 września 1930 r. od wczesnych lat pięćdziesiątych wędrował po Karpatach i od samego początku angażował się w ochronę ich kultury ludowej, a szczególnie Łemkowszczyzny. Własnym sumptem zorganizował i prowadzi muzeum „Zabytkowa Chyża” w Olchowcu w Beskidzie Niskim, w uratowanej przez siebie oryginalnej, krytej strzechą chyży łemkowskiej. Zgromadził w nim unikatowe zbiory strojów ludowych z terenu całej Łemkowszczyzny, sprzętów codziennego użytku i wyrobów rękodzieła ludowego. Także obszerną bibliotekę tematyczną dotycząca kultury ludowej Karpat. W oparciu o swoje zbiory organizował wystawy prezentujące kulturę górali ruskich Karpat – Łemków, Bojków i Hucułów, przede wszystkim w swojej rodzinnej Łodzi, ale także w wielu innych miastach i muzeach Polski. W 1990 r. był jednym z inicjatorów i animatorów przywrócenia obchodów łemkowskiego kermeszu w Olchowcu, który wpisał się na stałe do kalendarza imprez folklorystycznych regionu. Przez wiele lat brał udział w przygotowaniach jego kolejnych edycji, opracowując program i przygotowując towarzyszące mu wystawy tematyczne. Był także współredaktorem trzech jedniodniówek wydanych z okazji kermeszu w Olchowcu. Był też autorem wydanej (pod pseudonimem Tadeusz Zagórzański) w 1984 r. pierwszej bibliografii łemkowszczyzny zatytułowanej „Łemkowie i Łemkowszczyzna”, a także publikacji pt. „Nikifor. Bibliografia”, wydanej z okazji 100-lecia urodzin Epifana Drowniaka. Przez wiele lat prowadził na łamach rocznika krajoznawczego „Magury” bieżącą bibliografię Łemkowszczyzny. Był też jednym z pomysłodawców wystawy „Drewniane cerkwie w Karpatach” zorganizowanej przez Towarzystwo Karpackie, która w latach 2003-2007 była prezentowa w 12 miastach Polski. Za swoją działalność Tadeusz Kiełbasiński był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m. in. Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką „Zasłużony działacz kultury”, medalem „Zasłużony dla Dukielszczyzny” oraz honorową odznaką „Zasłużony dla kultury Polskiej”.
Trudno sobie wyobrazić Beskid Niski bez Tadeusza Kiełbasińskiego i trudno wyrazić nasz smutek. Żegnaj Tadeuszu. Niech błękitne połoniny przyjmą Cię na swoje płaje.


Pogrzeb Tadeusza Kiełbasińskiego odbędzie się w środę 8 stycznia 2025 roku w Olchowcu. Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się o godz. 12.30 odmówieniem różańca w olchowieckiej cerkwi, a o godz. 13 zostanie odprawiona msza święta.

Nowy Rok w Łopience

Niniejszym otwieramy kolejny rok naszego gospodarowania w Łopience i już 1 stycznia 2025 roku łopieński kustosz, Zbyszek Kaszuba zaprasza na mszę Noworoczną, którą tradycyjnie o godzinie 15 odprawi niezastąpiony i wielce dla Łopienki zasłużony ksiądz Piotr Bartnik, proboszcz Górzanki.
Korzystając z okazji przypominamy także, że kolędowanie w Łopience odbędzie się w nowym, 2025 roku w sobotę 1 lutego w godzinach od 10 do 15.
I na nie też wszystkich serdecznie zapraszamy.

Na Święta i Nowy Rok od karpackich

Niech radość zasiądzie z Wami do świątecznego stołu, 
a w Nowym Roku niech Karpaty zaproszą Was na swoje płaje

Łemkowskie rozdroże

Na początku grudnia nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego ukazała się publikacja naukowa autorstwa prof. dr. hab. Jarosława Syrnyka, pracownika Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Książka pt. Łemkowskie rozdroże stanowi kontynuację problematyki poruszonej w dwóch wcześniejszych monografiach tego autora: Przemoc i chaos. Powiat sanocki i okolice w latach 1944–1947. Analiza antropologiczno-historyczna (wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa-Wrocław 2020) oraz Trójkąt bieszczadzki. Tysiąc dni i tysiąc nocy anarchii w powiecie leskim 1944–1947 (wyd. Libra Pl, Rzeszów 2018).
Dziś, w zależności od tego kto i w jakim celu mówi o Łemkach, jedne elementy ich historii nagłaśnia, inne przemilcza. Łemkowskie rozdroże ukazuje ten problem skupiając się na wydarzeniach lat 1944–1947 i opisując późniejsze próby ich mitologizacji na użytek określonych ideologii.