Wszystko na temat: Beskid Niski

Magury’24 już są!

Z prawdziwą radością informujemy, że ujrzały światło dzienne Magury’24, czyli rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom pod redakcją Sławomira Michalika i Anety Załugi. Jest to już 195 publikacja Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich z Warszawy. Liczy 190 stron i zawiera jak zwykle wiele ciekawych tekstów:
Tomasz Borucki: Przez Bieszczady i Beskidy, Krępaki i Krępasze, Krainy i Ukrainy, Pogórza i Podgórza ze Szczęsnym Morawskim;
Krzysztof Pięciak: Walki pod Wawrzką, Florynką i Kąclową we wrześniu 1939 roku;
Adam Baniak: Leśnik i jego nieistniejące siedziby;
– Powojenny remont cerkwi w Myscowej;
Mikołaj Gabło: Ze współużytkowaniem cerkwi w Polanach i Olchowcu różnie bywało;
Przemysław Pilich: Międzynarodowe Warsztaty Ikonopisów w Nowicy;
Jakub Łobocki, Sławomir Michalik: Przegląd pozycji wydawniczych na temat Beskidu Niskiego wydanych w 2023 roku;
a także Varia.
Zapraszamy do lektury.

Zmarł Tadeusz Kiełbasiński

Nowy rok zaczynamy od bardzo smutnej wiadomości. Dziś rano zmarł w wieku 94 lat, członek założyciel Towarzystwa Karpackiego, Tadeusz Kiełbasiński. Był człowiekiem gór. Urodzony 20 września 1930 r. od wczesnych lat pięćdziesiątych wędrował po Karpatach i od samego początku angażował się w ochronę ich kultury ludowej, a szczególnie Łemkowszczyzny. Własnym sumptem zorganizował i prowadzi muzeum „Zabytkowa Chyża” w Olchowcu w Beskidzie Niskim, w uratowanej przez siebie oryginalnej, krytej strzechą chyży łemkowskiej. Zgromadził w nim unikatowe zbiory strojów ludowych z terenu całej Łemkowszczyzny, sprzętów codziennego użytku i wyrobów rękodzieła ludowego. Także obszerną bibliotekę tematyczną dotycząca kultury ludowej Karpat. W oparciu o swoje zbiory organizował wystawy prezentujące kulturę górali ruskich Karpat – Łemków, Bojków i Hucułów, przede wszystkim w swojej rodzinnej Łodzi, ale także w wielu innych miastach i muzeach Polski. W 1990 r. był jednym z inicjatorów i animatorów przywrócenia obchodów łemkowskiego kermeszu w Olchowcu, który wpisał się na stałe do kalendarza imprez folklorystycznych regionu. Przez wiele lat brał udział w przygotowaniach jego kolejnych edycji, opracowując program i przygotowując towarzyszące mu wystawy tematyczne. Był także współredaktorem trzech jedniodniówek wydanych z okazji kermeszu w Olchowcu. Był też autorem wydanej (pod pseudonimem Tadeusz Zagórzański) w 1984 r. pierwszej bibliografii łemkowszczyzny zatytułowanej „Łemkowie i Łemkowszczyzna”, a także publikacji pt. „Nikifor. Bibliografia”, wydanej z okazji 100-lecia urodzin Epifana Drowniaka. Przez wiele lat prowadził na łamach rocznika krajoznawczego „Magury” bieżącą bibliografię Łemkowszczyzny. Był też jednym z pomysłodawców wystawy „Drewniane cerkwie w Karpatach” zorganizowanej przez Towarzystwo Karpackie, która w latach 2003-2007 była prezentowa w 12 miastach Polski. Za swoją działalność Tadeusz Kiełbasiński był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m. in. Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką „Zasłużony działacz kultury”, medalem „Zasłużony dla Dukielszczyzny” oraz honorową odznaką „Zasłużony dla kultury Polskiej”.
Trudno sobie wyobrazić Beskid Niski bez Tadeusza Kiełbasińskiego i trudno wyrazić nasz smutek. Żegnaj Tadeuszu. Niech błękitne połoniny przyjmą Cię na swoje płaje.


Pogrzeb Tadeusza Kiełbasińskiego odbędzie się w środę 8 stycznia 2025 roku w Olchowcu. Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się o godz. 12.30 odmówieniem różańca w olchowieckiej cerkwi, a o godz. 13 zostanie odprawiona msza święta.

O Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos

Tu, pod tym linkiem zamieszczamy zapis opowieść o Cyfrowym Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos, czyli nagranie ostatnich Spotkań karpackich online, których gośćmi byli Katarzyna Tur-Marciszuk i Andrzej Żygadło. Ci wszyscy, którzy nie mogli wysłuchać tego zajmującego referatu, będą zatem mieli szansę nadrobić te zaległości.
I tradycyjnie przy okazji zapraszamy na ostatnie w tym roku Spotkania karpackie online w czwartek 12 grudnia o godz. 19, których bohaterem będzie Bogdan Bracha opowiadający o Karpackim Świecie Orkiestry pw. Świętego Mikołaja.

O Pawle Stefanowskim, Lidia Stefanowska

W najnowszym, sześćdziesiątym piątym roczniku „Muzealnictwo” (dostępnym online) znalazł się artykuł Lidii Stefanowskiej zatytułowany Paweł Stefanowski i odrodzenie kultury łemkowskiej po Akcji „Wisła”. Wspomina w nim swojego zmarłego niedawno ojca jako etnografa, poetę i działacza społecznego, który stworzył podwaliny odrodzenia ruchu kulturalno-oświatowego na Łemkowszczyźnie po wysiedleniu Łemków. Pisze o prowadzonym przez niego muzeum w rodzinnej Bielance, gdzie eksponował własne zbiory kultury materialnej Łemków. Ale także o tym, że z powołania był on poetą. Że wydał kilka tomów poetyckich, a pisał po łemkowsku, ukraińsku i po polsku. Podkreśla też fakt, że pierwsze utwory Pawła Stefanowskiego w języku polskim ukazały się w wydawanym przez Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy roczniku „Magury” z 1981 roku.

Nagranie z wędrówki po Beskidzie Niskim

Wędrówka wolnym krokiem po Beskidzie Niskim za Jakubem Łobockim cieszy się na YouTube dużym zainteresowaniem, zatem gdyby ktoś chciał zapis z tych Spotkań Karpackich online obejrzeć raz jeszcze, może zrobić to pod tym linkiem. Warto to zrobić choćby dlatego, że zasygnalizowane przez Kubę podczas tej wędrówki zagrożenia dla krajobrazu kulturowego Łemkowszczyzny są naprawdę ogromne i niewątpliwie wymagają działania.
Jednocześnie zapraszamy w czwartek 24 października o godz. 19 na prelekcję dr. Krzysztofa Dudy o  kulturowych pasjach lwowskich przyrodników – od Mariana Raciborskiego  do Piotra Kontnego.

Nazwy terenowe Beskidu Niskiego

Ruska Bursa w Gorlicach (przy ul. Sienkiewicza 28) zaprasza serdecznie w poniedziałek 30 września 2024 roku o godz. 18 na wykład dr. Wojciecha Krukara zatytułowany „Nazwy terenowe Beskidu Niskiego ze szczególnym uwzględnieniem regionu gorlickiego”.
Dr Wojciech Krukar, członek Towarzystwa Karpackiego, jest wybitnym specjalistą od oronimów karpackich, autorem wielu publikacji na ten temat oraz autorem wielu doskonałych map karpackich od Beskidu Niskiego po Czarnohorę, w których szczególna wagę przywiązuje właśnie to toponimów i mikro toponimów. Tego wykładu na pewno warto posłuchać.

Po Beskidzie Niskim z Jakubem Łobockim

Zapraszamy na dziewiąte w 2024 roku Spotkanie Karpackie online, które odbędą się w czwartek 26 września 2024 r., jak zwykle o 19. Tym razem o Beskidzie Niskim z perspektywy jego mieszkańca, człowieka zaangażowanego w różne inicjatywy społeczne, a przede wszystkim prowadzącego popularną grupę facebookową opowie Jakub Łobocki.
Kuba jest mieszkańcem Krempnej z wyboru, ale bywa też w różnych innych miejscach Beskidu Niskiego, oczywiście nie tylko w sezonie turystycznym, nawiązując kontakty z wieloma osobami tam zamieszkałymi lub działającymi, ale także, jako założyciel facebookowej „Wolnej Grupy Beskid Niski”, z rozsianymi po całej Polsce (i nie tylko) entuzjastami tego regionu. Dowiemy się, jak z jego perspektywy zmienia się w ostatnich latach Beskid Niski, a szczególnie turystyka w tym regionie. Ciekawe będzie także zestawienie „świata wirtualnego” prezentowanego na portalu społecznościowym z rzeczywistością – spotkaniami, wędrówkami czy działalnością na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego Beskidu Niskiego.
Jakub Łobocki jest z wykształcenia filozofem (doktorat na UJ). Jak sam to określił – zdeptał niemal wszystkie pasma górskie w Polsce i przeżeglował tysiące mil morskich. Kupił i wyremontował chyżę w Krempnej, a jego fascynacja łemkowskim dziedzictwem skupia się głównie na budownictwie drewnianym – tym zagrodowym (a nie cerkiewnym). Czytaj dalej

Kościół św. Marcina w Dukli

W Teodorówce rozpoczęto badania wykopaliskowe w miejscu, gdzie stał najstarszy (przed 1373) średniowieczny kościół dukielski pw. św. Marcina. Był to pierwszy drewniany kościół, który powstał w centrum lokowanej w 1358 roku wsi Dukla. Prawie kilometr na zachód od obecnego kościoła, przy przedłużeniu ul. Mickiewicza. Relikty świątyni rozebrano na przełomie XVIII/XIX w. Tu ok. 1414 r. przyjął chrzest św. Jan z Dukli. Badania rozpoczęto z inicjatywy profesora Michała Parczewskiego i Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Wiosną 2024 roku profesor ustalił dokładne położenie w terenie kościoła pw. św. Marcina posługując się archiwalną kwerendą i mapą z pierwszego kartowania józefińskiego. Ustalenia te zostały zweryfikowane poprzez badania geofizyczne (magnetometr i georadar). Pracami wykopaliskowymi kieruje dr Paweł Kocańda, dyrektor Muzeum w Bieczu we współpracy z prof. Parczewskim. Pierwsze wyniki są nader zachęcające, termin zakończenia badań trudny do określenia. Być może dostarczą one nowych informacji nie tylko o kościele św. Marcina, ale również o dziejach Dukli. Czytaj dalej

Powrót jaśliskiego kirkutu

W poniedziałek 2 września 2024 roku w Jaśliskach miała miejsce piękna uroczystość wieńcząca wieloletnie starania o przywrócenie na swoje miejsce jaśliskiego kirkutu. Cmentarz żydowski w Jaśliskach powstał w 1883 roku i istniał przez następne 60 lat, do czasu, kiedy naziści wymordowali miejscową społeczność żydowską, a znajdujące się na cmentarzu macewy przeznaczyli do wymurowania młynówki. Zapomniany, pozbawiony nagrobków cmentarz, nie przestał być cmentarzem, jednak – nie zgodnie z obowiązującym prawem – jego teren sprzedano miejscowemu rolnikowi.
Minęło kolejne 60 lat i leżące w Bełczy macewy postanowił z niej wydobyć Szymon Modrzejewski wraz ze swoją Nieformalna Grupą Kamieniarzy „Magurycz”. W 2006 roku Towarzystwo Karpackiego, w ramach którego działał „Magurycz”, dzięki staraniom Szymona podpisało z Gminą Dukla umowę na dofinansowanie prac wydobywczych. Opiewała ona na kwotę 5000 zł (sic!) i musiała wystarczyć na przejazdy i wyżywienie woluntariuszy, materiały do czyszczenia i impregnacji macew oraz na ich transport. I udało się! Wyciągnięte z rzecznego mułu i żwiru macewy trafiły do szopy w Posadzie Jaśliskiej. O samym wydobyciu macew i o wydarzeniach i kontekstach mu towarzyszących można przeczytać w zamieszczonym przez Szymona Modrzejewskiego w 32 tomie Almanachu karpackiego „Płaj” sprawozdaniu. Czytaj dalej

Od Rusal do Jana 2024

W sobotę i niedzielę, 27 i 28 lipca 2024 r. serdecznie zapraszamy do Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры) na kolejną odsłonę Muzealnego Święta Kultury i Tradycji Łemkowskich „Od Rusal do Jana”. W sobotnie popołudnie od godz. 16 organizatorzy zapraszają do zwiedzania Muzeum, a także na promocje książek, wykłady i prelekcje, a od 18 na muzyczne koncerty.
W niedzielę po nabożeństwie w cerkwi pw. św. Mikołaja o godz. 11 i po uroczystym otwarciu Święta także przewidziano wiele atrakcji, w tym spotkanie z autorką „Kuchni łemkowskiej z Ropek” Grażyną Betlej-Furman, pokazy rękodzieła, konkursy i oczywiście koncerty wielu zespołów muzycznych z Polski i Słowacji.