Wszystko na temat: Beskid Niski

Początki Łemkowszczyzny

Muzeum Ziemi Bieckiej zaprasza we wtorek 20 grudnia 2022 roku o godzinie 15 do swojej siedziby w „Domu z Basztą” przy ul. Węgierskiej 1 na Dziesiąte Bieckie Spotkanie Naukowe, na którym jubileuszowy wykład zatytułowany „Początki Łemkowszczyzny – mity a rzeczywistość dziejowa” wygłosi prof. dr hab. Michał Parczewski.
Prof. Michał Parczewski specjalizuje się w archeologii średniowiecza, początkach kultury słowiańskiej w Polsce, oraz wczesnośredniowiecznym osadnictwie w Karpatach. Jest wykładowcą akademickim, autorem wielu publikacji, m. in. wydanej w 1991 r. książki pt. Początki kształtowania się polsko-ruskiej rubieży etnicznej w Karpatach. U źródeł rozpadu Słowiańszczyzny ma odłam wschodni i zachodni. Jest członkiem Towarzystwa Karpackiego.

Nagranie z opowieści o „Maguryczu”

W ostatni listopadowy czwartek twórca „Magurycza” Szymon Modrzejewski na Spotkaniu Karpackim online nie tylko opowiedział o swojej wieloletniej pracy nad ratowaniem popadających w ruinę nagrobków i figur przydrożnych, ale wtajemniczył słuchaczy w niedostępny dla zwykłych zjadaczy chleba świat sztuki sepulkralnej. I tak jak zapowiadaliśmy, spotkanie z nim było naprawdę niezwykle interesujące. Zatem jeżeli ktoś je przegapił lub z jakiś przyczyn nie mógł oglądać, teraz może nadrobić zaległości, upubliczniamy bowiem niniejszym jego nagranie pod tym linkiem. Zapraszamy do oglądania.

Raz jeszcze o nagrobkach w Mszanie

Po zakończeniu restauracji XIX-wiecznych łemkowskich nagrobków na cmentarzu w beskidzkoniskiej Mszanie, o którym to przedsięwzięciu pisaliśmy już na naszym portalu dwukrotnie, na stronie internetowej Mszany pani sołtys Ewa Kaczmarska-Więckowska zamieściła piękne podziękowanie dla wszystkich darczyńców, którzy swoją ofiarnością przyczynili się do zrealizowania tego projektu. Jest tam też do obejrzenia obszerna relacja fotograficzna z kolejnych etapów prac, w której można na przykładach konkretnych nagrobków zobaczyć ich efekty. Wart podkreślenia jest fakt, że w tym przedsięwzięciu, pod fachową opieką Szymona Modrzejewskiego wzięło udział także wielu mieszkańców Mszany.

Łemkowskie nagrobki w Mszanie jak nowe

Rok temu na naszym portalu pisaliśmy o staraniach sołtys beskidzkoniskiej Mszany pani Ewy Kaczmarskiej-Więckowskiej czynionych wokół restauracji starych XIX-wiecznych łemkowskich nagrobków znajdujących się na terenie cerkwiska i na cmentarzu. Zamieściliśmy też jej apel o finansowe wsparcie tej inicjatywy, przy okazji przypominając mszańskiego parocha Grzegorza Ławrowskiego i jego ogromnie zasłużoną dla tych terenów rodzinę. Dziś z radością spieszymy poinformować, że starania pani sołtys przyniosły pozytywny efekt ponieważ dzięki zgromadzonym przez nią funduszom wszystkie stare nagrobki na cmentarzu zostały przez Szymona Modrzejewskiego z „Magurycza” ustabilizowane i starannie odnowione, a na cerkwisku stanął osadzony w piaskowcowym monolicie oryginalny krzyż niegdyś wieńczący mszańską cerkiew. Nisko kłaniamy się pani Ewie i gorąco dziękujemy za jej wysiłki i trud włożony w ratowanie łemkowskich pamiątek. Mamy nadzieję, że za jej przykładem pójdą inni. Czytaj dalej

Na pięćdziesięciolecie „Magur”

„Magury” czyli rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom wydawane są od 1972 roku przez  Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy. Pierwsze zeszyty ukazywały się jako informatory ogólnopolskiego studenckiego rajdu w Beskidzie Niskim. Z czasem straciły bezpośredni związek z rajdem i stały się samodzielnym czasopismem, w którym dominowała tematyka beskidzkoniska i łemkowska. Na początku lat 90. „Magury” wydawane były przez Towarzystwo Karpackie, jednak gdy okazało się, że wydawanie dwóch czasopism przerasta nasze możliwości, ograniczyliśmy się do Almanachu karpackiego „Płaj”. Na szczęście, po niewielkiej przerwie w SKPB znalazła się ekipa, która podjęła wydawanie „Magur” i robi to z doskonałym skutkiem do dziś.  Serdeczne gratulacje składamy obecnej Redakcji, a dla uczczenia tego okrągłego jubileuszu postanowiliśmy udostępnić czytelnikom opracowanie przygotowane przez członka Towarzystwa Karpackiego Macieja Miśkowca zawierające bibliografię Magur za lata 1972-2000 uzupełnioną o zawartość pozostałych, wydanych do dziś zeszytów.  Udostępniamy także w formacie PDF zdygitalizowane „Magury 91”, wydane pod wspólnym szyldem Towarzystwa Karpackiego i Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich. Zeszyt ten, którego okładkę zdobi zdjęcie z pierwszego po wojnie łemkowskiego kermeszu w Olchowcu, wypełnieją w całości łemkowskie tematy, które mimo upływu lat  – jak się wydaje – nic nie straciły ze swojej aktualności.

Najnowsze wydawnictwa SKPB Warszawa

Magury ’22 Rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom pod redakcją Sławomira Michalika i Anety Załugi, liczy 230 stron. Zawartość:
– Stanisław Kryciński, Katalog wybranych miejsc obronnych między Gorlicami a Przemyślem;
– Roman Reinfuss, Zbójnictwo w Karpatach wschodnich i środkowych;
– Szczęsny Morawski, Zbójce podgórskie (wyimki);
– Tomasz Borucki, Dwa przyczynki do terminologii zbójnictwa – beskidnik i bursa;
– Adam Baniak, Inwentaryzacja zabudowań w Hucie Wysowskiej;
– Adam Baniak, Orzeł z Łosia;
– Przemysław Pilich, Sanktuarium w Tuchowie;
– Andrzej Piecuch, Osobliwości geologiczne i przyrodnicze Białej Skały noszącej obecnie nazwę Stożek (852 m n.p.m.);
– Paweł Kukurowski, Potyczka pod Szymbarkiem 7 września 1939 roku w świetle przekazów niemieckich;
– Jakub Łobocki, Rozmowa ze Stanisławem Krycińskim na temat Beskidu Niskiego;
Pół wieku Magur!;
– Piotr Bonik, Relacja z obchodów 65-lecia SKPB Warszawa;
– Sławomir Michalik, Przegląd pozycji wydawniczych na temat Beskidu Niskiego wydanych w 2021 roku.

Warsztat malarski Alojzego Zompha w Bardiowie oraz Wiktora Zompha w Bardiowie i Krynicy w drugiej połowie XIX wieku autorstwa Tadeusza M. Trajdosa to pierwszy tom serii zatytułowanej „Biblioteka Magur”. Praca prezentuje twórczość Alojzego i Wiktora Zomphów, Węgrów malujących w II połowie XIX w. głównie dla cerkwi greckokatolickich na pograniczu węgierskiego Szarysza i galicyjskiej Sądecczyzny, oraz kontekst społeczny, etniczny i kulturalny tej twórczości. Omawia ówczesną sytuację w Bardiowie, gdzie mieściła się pracownia Alojzego Zompha i w Krynicy-Zdroju, do której w 1872 roku przeniósł się Wiktor Zomph, syn Alojzego. Opracowanie koncentruje się na charakterystyce stylu, ikonografii i umiejętności kompozycyjnych malarzy na tle ówczesnej praktyki artystów proweniencji rzymskokatolickiej, pracujących dla odbiorców greckokatolickich. Do pracy dołączono katalog z wykazem rozpoznanych dzieł Alojzego i Wiktora Zomphów.

Zrzutka na polichromię gładyszowskiej cerkwi

Cerkiew greckokatolicka pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszowie została wzniesiona w 1939 r. Jest jedną z nielicznych na terenie Polski świątyń reprezentujących tzw. styl narodowy. Ze względu na wybuch wojny i późniejsze wysiedlenia ludności (1944 – 1947) nie został zrealizowany malarski wystrój świątyni. W okresie powojennym cerkiew była użytkowana wyłącznie przez wspólnotę rzymskich katolików. Dopiero w 1999 r. świątynia powróciła do pierwotnych właścicieli. W 2006 r. umieszczono w niej ikonostas, a w 2019 r. powstał projekt polichromii figuralno-ornamentalnej wnętrza kopuły i tamburu wykonany na Wydziale Malarstwa Sakralnego Lwowskiej Państwowej Akademii Sztuk Pięknych wyłoniony w drodze konkursu specjalnie do wnętrza gładyszowskiej cerkwi. W stylistyce i formie nawiązują one do estetyki wystrojów cerkwi w latach 20. i 30. XX w. Monumentalne malowidła przedstawiają  archaniołów i ewangelistów, i są wysokiej klasy dziełami sztuki sakralnej, które harmonijnie wkomponowano w zabytkowe wnętrze. Postacie są bardzo dużych rozmiarów, gdyż szczyt kopuły znajduje się ponad 13 m nad ziemią. Powstaje dzieło współczesnej sztuki sakralnej o wysokich walorach artystycznych, osadzone zarazem w dawniejszej tradycji obrazowania. Prace posiadają wszystkie wymagane pozwolenia, w tym władz konserwatorskich. I chociaż artyści pracują za niewielkie stawki i zwrot kosztów materiału, wykonanie tej polichromii przerosło możliwości finansowe parafii, która liczy zaledwie 10 rodzin. Dlatego zwraca się ona z prośbą o wsparcie tego przedsięwzięcia miedzy innym za pośrednictwem portalu „Zrzutka” pod tym linkiem. Nazwiska darczyńców będą eksponowane na pamiątkowej tablicy wewnątrz świątyni.

Łemkowskie spotkania w Zyndranowej

W niedzielę 3 lipca serdecznie zapraszamy do Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры) na spotkania z autorami książek poświęconych Łemkowszczyźnie.
A oto co w programie:
– godz. 14 Stanisław Kryciński i jego trylogia łemkowska;
– godz. 15 Mania Strzelecka i jej nowa książka dla dzieci ,,Nikifor”, plastyczno-literacka opowieść o genialnym malarzu z Krynicy;
– godz. 16 Akcja „Wisła” oraz działania przesiedleńcze po jej formalnym zakończeniu – spotkanie autorskie z prof. Janem Pisulińskim, który opowie o nowym i znacznie rozszerzonym wydaniu swojej monografii „Akcja Specjalna »Wisła«”;
– godz. 17 „Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów” – spotkanie autorskie z prof. Paulem Robertem Magocsim, zakończone dyskusją wokół idei Rusi Karpackiej;
– godz. 18.30 Koncert muzyki łemkowskiej w wykonaniu duetu Hancia i Slavko, czyli Anny Kwas i Jarka Mazura. Zaś na zakończenie wspólne ognisko, a w przerwach między spotkaniami możliwość zwiedzania Muzeum Kultury Łemkowskiej.

Ślub łemkowski sprzed blisko pół wieku

Czterdzieści trzy lata temu trójka studentów, członków Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich z Lublina filmowała i fotografowała łemkowski ślub w Gładyszowie i Zdyni. Po latach jeden z owej trójki, Jerzy Montusiewicz, członek Towarzystwa Karpackiego niemałym nakładem sił i środków postanowił wykonane wówczas nagrania i filmy zdygitalizować i udostępnić szerokiej publiczności. W efekcie powstał wzruszający, unikalny dokument, który zamieszczamy na naszym portalu. Młodą parą biorącą ślub w zdyńskiej cerkwi 29 kwietnia 1979 roku byli Piotr i Anna. Pan młody, Piotr Trochanowski to znany dziś poeta i działacz łemkowski, redaktor „Besidy” Petro Murianka. Starostą weselnym był nieżyjący już dziś, nieodżałowany Fedor Gocz, postać której zasług dla Łemkowszczyzny nie sposób przecenić. Wśród drużbów i gości można rozpoznać jeszcze wiele innych znanych postaci, w tym członków legendarnego już dziś zespołu pieśni i tańca „Łemkowyna”. Ze zrozumiałą nostalgią oglądamy nagrane wówczas sceny i słuchamy oryginalnej muzyki, patrzymy małe Fiaty i Wołgi, i na niepodrabialne beskidzkoniskie błoto, którego dziś też już chyba nie ma.

Magury ’21 już są!

Jeszcze nie wszyscy zdążyli przeczytać poprzedni zeszyt, a tu proszę bardzo, Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy oddaje w ręce czytelników kolejny numer „Magur”, rocznika krajoznawczego poświęconego Beskidowi Niskiemu i Pogórzom, redagowanego przez Anetę Załugę i Sławomira Michalika.
Przypisany jest on do roku 2021, a więc w zasadzie wczoraj i zawiera 176 stron, na których znalazły się następujące teksty:
Wojciech Włoskowicz, Pożegnanie Przewodnika. Słowo na ostatnią drogę Piotra Malca (1967–2021);
Andrzej Piecuch, Architektura i tajemnice wyposażenia dawnej drewnianej cerkwi pw. św. Łukasza Ewangelisty w Izbach;
Piotr Paweł Wirchniański, Teresa Banias, Historia i teraźniejszość zborowskiej Makowicy oraz kasztelu Gładyszów w Szymbarku;
Bogdan Huk, Państwo versus wieś. Przypadek Wisłoka Wielkiego w 1946 roku;

Tomasz Sulej, Wykopaliska Klubu Młodego Paleontologa w nowym stanowisku ze śladami morskich bezkręgowców w Regietowie w Beskidzie Niskim;
– Varia.