Płaj 52 (jesień 2016) stron 224+8
Zawartość tomu:
Bogdan Mościcki, Zosia, która uratowała cerkiew;
Andrzej Wielocha, Mikołaj Seńkowski, fotograf Huculszczyzny;
Jurij Nesteruk, Czarnohora i jej unikatowe rośliny;
Halina Kutaszczuk, Iwan Franko u Jakibiuków nad Czeremoszem;
Tomasz Gołkowski, Hnitesa, czyli trzy dni w Górach Czywczyńskich;
Janusz Kubit, Z dziejów Traktu Węgierskiego na Duklę;
Janusz Kubit, Wrzesień 1939 na Przełęczy Dukielskiej; Czytaj dalej
Z prawdziwą radością informujemy, że wprawdzie z opóźnieniem, ale jednak (wbrew czarnowidzom i sceptykom) ukazały się „Magury ’15”, rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom pod redakcją Sławomira Michalika i Anety Załugi, będący już 185 publikacją SKPB Warszawa. Liczą 120 stron objętości i zawierają co następuje:
Damian Nowak: Szkice do dziejów Radocyny,
Bartłomiej Kielski-Bardanaszwili: Wiersze VI,
Wiesław Żyznowski: Jedność domu i gospodyni: Anna Buriak i jej łemkowska chyża,
Materiały z akcji „Opis”,
Szymon Modrzejewski: Działania Stowarzyszenia Magurycz na rzecz ochrony sztuki sepulkralnej i małej architektury przydrożnej w 2015 roku – sezon XXIX, Czytaj dalej
Uprzejmie informujemy, że pod koniec ubiegłego, 2016 roku ukazała się od dawna już zapowiadana książka prof. Janusza A. Riegera zatytułowana „Mały słownik łemkowskiej wsi Bartne”. Wydany przez Wydział „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego słownik liczy 262 s. formatu b5 i zawiera 4 300 haseł. Powstał z opracowanego przez prof. Riegera materiału zebranego w głównej mierze w 1995 r. w postaci nagrań realizowanych przez Małgorzatę Słoń-Nowaczek w Bartnem i w Liściu gdzie mieszkają Bartnianie wysiedlani w Akcji Wisła. Słownik dokumentuje mowę najstarszego pokolenia końca XX w. Pokazuje nie tylko wyrazy i przykłady ich użycia, ale przynosi też informacje o tradycyjnych przedmiotach, zwyczajach, o budowie chyży, o tym co i kiedy się jadło, o zabawach, a także o rzucaniu uroku.
Wydawnictwo Libra PL pod karpacką choinkę sprezentowało nam właśnie książkę Jarosława Giemzy pt. Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Liczące grubo ponad 600 stron dzieło składa się z czterech działów dotyczących tradycji religijnej, architektury cerkiewnej, wyposażenia cerkiewnego i ikonografii. Pierwsza część poświęcona tradycji religijnej wprowadza czytelnika w świat cerkwi. Mówi o uniwersalnych regułach determinujących kształt świątyni – jej architekturę i wyposażenie. Opowiada, w jaki sposób lokalna Cerkiew, która na przestrzeni kilku stuleci zyskała własny koloryt, dochowuje wierności tradycji religijnej. W drugiej autor publikacji wykorzystał tekst swojego mistrza śp. Jerzego Tura pt. ,,Architektura cerkiewna”, jego myśl i spostrzeżenia uzupełniając swoimi dociekaniami oraz szkicami i fotografiami archiwalnymi. W ostatniej części poświęconej ikonografii na ponad 250 stronach przedstawione zostały ikony z terenów Łemkowszczyzny. Książka zawiera też liczne analizy, rysunki pomiarowe i dokumentacyjne, projekty, opracowania paleograficzne z tłumaczeniami inskrypcji z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, wykaz świąt cerkiewnych, cyrylicki zapis liczbowy, datowanie w kalendarzu juliańskim i gregoriańskim oraz 
rozdział o księgach cerkiewnych. Autor książki to wybitny znawca ikon i architektury cerkiewnej, kierownik Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie, przewodnik beskidzki, autor wielu opracowań dotyczących sztuki cerkiewnej, a także członek Towarzystwa Karpackiego. W imieniu wydawcy serdecznie zapraszamy na spotkania autorskie z Jarosławem Giemzą we wtorek 20 grudnia 2016 r. o godz. 17 w księgarni Libra PL w Rzeszowie przy ul. Jagiellońskiej 14 oraz w czwartek 22 grudnia 2016 r. o godz. 18 w Galerii Sztuki „Dwór Karwacjanów” w Gorlicach przy ul. Wróblewskiego 10 A.
UWAGA! Kolejne spotkanie odbędzie się 22 stycznia (niedziela), o godz. 11:30 w piwnicach cerkwi pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Krakowie przy ul. Wiślnej 11.
Tak jak wcześniej zapowiadaliśmy, na początku listopada nakładem wydawnictwa „Iskry” ukazała się wreszcie długo oczekiwana książka Antoniego Kroha pt. Za tamta górą. Wspomnienia łemkowskie, z której dwa rozdziały opublikowaliśmy w Płajach 50 i 51. Książka liczy ponad 300 stron w twardej oprawie i zawiera liczne ilustracje. Jednoczesnie z prawdziwą przyjemnością pragniemy poinformować, że we wtorek 29 listopada 2016 r. w księgarni MDM przy ul. Koszykowej w Warszawie odbędzie się promocja książki i spotkanie z jej autorem, na które serdecznie zapraszamy. A jako zachętę do lektury i spotkania z autorem zamieszczamy fragment z rozdziału zatytułowanego „Punkt wyjścia”
Łemkowie pytali wielokrotnie czego od nich chcę. (…)
Czego chciałem? Postaram się opowiedzieć, bo to już nie tylko moja sprawa.
Czułem dla nich szacunek i podziw. Że tak trzymają się swojego, wbrew wszystkiemu. Zastanawiali mnie, fascynowali.
Byłem ich ciekaw. Usiłowałem zrozumieć, jak to jest: żyć w Polsce od stuleci, u siebie, ale nie być Polakiem. Co z tego wynika, na co dzień, tu i teraz. Jak można nieustannie dźwigać poczucie niepojętej krzywdy i usiłować pojąć to, czego na zdrowy rozum pojąć się nie da. Jak sięgać do pogruchotanej, anachronicznej tradycji chłopskiej i co z tego może wyniknąć dla człowieka końca XX wieku. Jak łykać mniejsze i większe upokorzenia za to, że się jest tym, kim się po prostu jest.
Jak decydowano się na powrót do wsi, której nie było? Niekiedy znacznie na tym tracąc materialnie, rezygnując ze stabilizacji (a niektórzy Łemkowie już zaczęli odnajdywać się na zachodzie). Wrócić do siebie, ale przecież nie do siebie ? Kupować od osadników rodzinne zagrody – jak przebiegały takie rozmowy, co ludźmi powodowało? A stosunek osadników do powracających autochtonów – nieufny, częstokroć wrogi?
Bardzo chciałem o tym napisać, ale bałem się. Czytaj dalej
Z prawdziwą radością pragniemy poinformować, że Wydawnictwo „Iskry” na październik 2016 r. zapowiada premierę książki Antoniego Kroha pt. Za tamtą górą. Wspomnienia łemkowskie. Książka jest autorską opowieścią o Łemkach, od wieków żyjących w Beskidzie Sądeckim i Niskim, w latach 1945–1946 przesiedlonych w trybie „dobrowolno-przymusowym” na Ukrainę, zaś w 1947 roku, podczas akcji „Wisła”, deportowanych i rozproszonych na Ziemiach Zachodnich. Czytamy o tych, którym z niemałym trudem udało się wrócić, choć już nie na swoje, o odnajdywaniu się w nieprzyjaznych realiach PRL, pierwszych koncertach zespołu „Łemkowyna”, łemkowskich Watrach, przywiązaniu do tradycji, kultury, języka. Autor pisze o sprawach nieprostych, a lustro łemkowskie odbija także polskie problemy. Dzięki wspaniałomyślności autora, który jest członkiem Wielkiej Rady Karpackiego Płaju, fragmenty tej książki mogliśmy opublikować w tomach 50 i 51 naszego Almanachu. Czytaj dalej
Związek Podhalan, Zjednoczenie Łemków, Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska, Burmistrz Miasta Sanoka mają zaszczyt zaprosić na II Zjazd Karpacki „Karpaty – Góry Kultury”, w 80. rocznicę Zjazdu Górskiego w Sanoku. Zjazd zorganizowany będzie w dniach 24-28 sierpnia 2016 r., a główne uroczystości odbędą się 28 sierpnia. Rozpocznie je o godz. 11 Msza Święta i spotkanie ekumeniczne na dziedzińcu sanockiego Zamku. Później uczestnicy przejdą w barwnym korowodzie karpackim ulicami Sanoka do Muzeum Budownictwa Ludowego, gdzie odbędzie się prezentacja kultur karpackich, występy artystyczne oraz „Carpathia – Jarmark Karpacki.” Dzień wcześniej 27 sierpnia o godz. 20 odbędzie się rozpalenie symbolicznej „Watry Karpackiej” nad Sanem obok Skansenu, podczas którego wystąpią zespoły Pogórzanie i Osławianie. Czytaj dalej
W sobotę 16 lipca 2016 r. odbyły się w Olchowcu symboliczne obchody 500-lecia wsi. Z tej okazji w cerkwi pw. Przeniesienia prochów św. Mikołaja odprawiona został uroczysta msza św. celebrowana wspólnie przez księży grecko- i rzymskokatolickich, a następnie księża obydwu obrządków wspólnie poświęcili w centrum wsi ufundowany specjalnie na tę okoliczność pomnik, który powstał dzięki staraniom mieszkańców Olchowca oraz Zjednoczenia Łemków. Wieczorem w Domu Ludowym na zaproszenie sołtysa Zenona Fedaka mieszkańcy Olchowca oraz zaproszeni goście spotkali się przy suto zastawionych stołach, żeby wysłuchać opowieści o najstarszych dziejach wsi oraz powspominać wydarzenia z niedawnej przeszłości. Po czym rozpoczęła się trwająca do białego rana zabawa, w trakcie której punktualnie o północy mieszkańcy Olchowca powitali symbolicznie nowe 500-lecie. Więcej o najstarszych dziejach Olchowca można przeczytać tu.
Niniejszym rozpoczynamy nową pięćdziesiątkę Płajów. Sądząc po wieku redakcji dociągnięcie do setki jest wprawdzie mało prawdopodobne, ale – jak mówią Rosjanie – starać się trzeba. Niewątpliwym sukcesem i dobrą wróżbą na nowy początek jest to, że tom 51 oddajemy do Waszych rąk bez opóźnienia, a w nim jak zwykle mnóstwo czytania, a wszystko o Karpatach. Zaczynamy, tak jak w tomie poprzednim, artykułem Antoniego Kroha, który tym razem pisze o zorganizowanej przez siebie w nowosądeckiej galerii „Stara Synagoga” w 1984 roku wystawie Łemkowie – Лемкы. A była to wystawa zupełnie wyjątkowa, wydarzenie bezprecedensowe, którego wagi w nowożytnej historii Łemków, w ich otwarciu się i wyjściu z cienia, nie sposób przecenić. Artykuł ilustrujemy fotografiami prof. Stanisława Leszczyckiego pochodzącymi z archiwum autora, które prezentowane były na wystawie i zmieszczone w jej katalogu. Czytaj dalej
Płaj 51 (wiosna 2016) stron 208+16
Zawartość tomu:
Antoni Kroh, Wystawa Łemkowie – Лемкы;
Paweł Sygowski, Datowanie cerkwi w Łopience – nowe ustalenia?
Wojciech Krukar, Znachor z bieszczadzkiego Horodka;
Maciej Śliwa, Obóz Konfederatów barskich pod Wysową;
Witold Grodzki, Kaplica św. Piotra w Dobrzechowie;
Janusz Kubit, Pośmiertne losy Ioana Clopa. Lotnicy rumuńscy na krośnieńskim węźle lotniskowym;
Leszek Rymarowicz, Tajemnicze wędrówki arcyksięcia Rudolfa;
Leszek Rymarowicz, Arcyksiążę Rudolf w Karpatach. Artefakty; Czytaj dalej
