Ewa Bryła
Sprawozdanie Stowarzyszenia „Dziedzictwo Mniejszości Karpackich” w Zagórzu
Stowarzyszenie „Dziedzictwo Mniejszości Karpackich” powstało wiosną 2005 roku z inicjatywy mieszkańców miejscowości położonych na terenie Gór Słonnych, którzy postanowili ratować dziedzictwo swoich przodków zmuszonych do opuszczenia ojcowizny w wyniku tragicznych wydarzeń akcji „Wisła”. Powstało z potrzeby serca, z potrzeby przewartościowania złych wspomnień. Jego twórcy za cel postawili sobie działalność na rzecz wielokulturowej spuścizny społeczności zamieszkujących tereny Gór Sanocko-Turczańskich, a także Pogórza Przemyskiego oraz Pogórza Bukowskiego.
Wiejska gmina Tyrawa Wołoska jest malowniczo położona w dolinach Gór Słonnych graniczących od południa z Bieszczadami, od wschodu z Pogórzem Przemyskim, a od północy z Pogórzem Dynowskim. To szczególne położenie na styku wschodu i zachodu było czynnikiem, który przyczynił się do rozwoju wieloetnicznej kultury. W tej niewielkiej gminie jeszcze do II wojny światowej mieszkały trzy nacje: Rusini–Ukraińcy, Polacy oraz Żydzi. Wojna przyniosła zniszczenie tej społeczności oraz jej dorobku materialnego i duchowego. Trudno jest dzisiaj zrekonstruować jej dawny kształt, a dziedzictwo kulturowe ulega zatracie.
Większość członków Stowarzyszenia pochodzi z terenu gminy Tyrawa Wołoska, gdzie na cmentarzach są pochowani nasi przodkowie. Nic zatem dziwnego, Że tu właśnie skierowaliśmy nasze działania. Zasadniczym celem projektu „Wielokulturowa Tyrawa Wołoska” jest ratowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego gminy. Jego zachowanie ma nie tylko leczyć ze „złej” pamięci, jest także szczególnie cenne ze względu na przyszłość, na budowę zaufania i zachowań pozbawionych nienawiści, ksenofobii i nacjonalizmu.
(…)
Zadania
Planowalismy oczyszczenie 4 cmentarzy wyznaniowych w Tyrawie Wołoskiej (greckokatolicki i żydowski), w Krecowie, Rozpuciu (obydwa greckokatolickie), geodezyjne odnowienie granic cmentarzy, oraz remont ok. 25 nagrobków znajdujących się na tychże cmentarzach. W planach było także odkopanie i zabezpieczenie ruin zburzonej cerkwi pw. Św. Paraskiewy w Tyrawie Wołoskiej, utworzenie szlaku kulturowego po licznych zabytkach gminy Tyrawa Wołoska, a także szkolenie dla właścicieli gospodarstw agroturystycznych i miejscowych twórców ludowych oraz seminarium poświęcone wieloetnicznemu dziedzictwu kulturowemu miejscowości Gór Słonnych.
Przygotowaliśmy również warsztaty z udziałem mieszkańców, poświęcone wieloetniczności, sztuce sepulkralnej, sakralnej i świeckiej. Mamy zamiar rozpocząć badania nad kulturą materialną i duchową Rusinów i Żydów, a także wydać szereg wydawnictw, w tym przewodnika po szlaku i foldera o gminie Tyrawa Wołoska.
(…)