Klauza Bałtaguł to najwyżej położona klauza na Czarnym Czeremoszu. Wybudowana przed I wojną światową, zniszczona w trakcie powodzi w 1927 r., odbudowana w latach 30-tych, zachowała się do dziś w bardzo dobrym stanie, co widać na filmie nakręconym w sierpniu 2012 r.
Tom jest wyjątkowy, gdyż poświęcony niemal w całości dwóm tylko tematom. Blisko połowę jego objętości zajmuje relacja Dariusza „Dzidy” Czerniaka z penetracji gór Metaliferi, południowej część gór Apuseni. Ta grupa górska, kryje w sobie bez liku atrakcji krajobrazowych, przyrodniczych i kulturowych. Autor posiadł nieprzeciętną zdolność wyszukiwania w rumuńskich Karpatach miejsc godnych uwagi, a nieopisywanych w popularnych przewodnikach. Opis własnych wędrówek wzbogaca szczegółowymi informacjami krajoznawczymi, historycznymi, przyrodniczymi.
Drugi blok tematyczny dotyczy jednej tylko góry – legendarnej Hnitesy w Górach Marmaroskich. Jerzy Montusiewicz i Jerzy Warakomski podchodzą do niej od razu z trzech stron. Poprzez historię jej zdobywania i poznawania od początku XIX w., poprzez ewolucję jej nazwy, wreszcie po wrażenia z zupełnie współczesnej wędrówki w tym rzadko odwiedzanym zakątku Karpat.
Na okrasę historia wymiany terytoriów, dzięki której mamy dziś w naszym kraju Ustrzyki Dolne i Lutowiska. Autorzy podważają potoczne sądy o tym wydarzeniu, a szczególnie ciekawe są fragmenty poświęcone losom ukraińskiej ludności wysiedlanej z terytorium przekazywanego Polsce.
Tom zamyka Kalendarium Towarzystwa Karpackiego – na podsumowanie jego 20-letniej działalności.
Spis treści tomu 42
Zgodnie z planem w dniach 9-21 lipca przeprowadzono pierwszy etap remontu dzwonnicy w Polanach Surowicznych. Dwa tygodnie przeznaczono na niwelację gruntu oraz czyszczenie i spoinowanie ścian. Zakończone zostały prace na ścianach zachodniej, północnej i wschodniej, południową udało się odnowić do połowy. Wewnątrz zaawansowanie prac wynosi ok. 40%. Prace były prowadzone całkowicie społecznie przez członków Stowarzyszenia „Magurycz”, Stowarzyszenia Klub Turystyczny Elektryków „Styki” oraz przez przygodnych turystów. Cały czas zbierane są fundusze na dalszą część prac stąd apel o wpłaty datków na konto PKO BP 52 1020 1026 0000 1102 0118 9554, Stowarzyszenie Magurycz, Nowica 13, 38-315 Uście Gorlickie, z dopiskiem: „PROJEKT 2012/PS”. Więcej informacji na www.polanysurowiczne.waw.pl
Ukazał się przewodnik pt. „Beskid Niski od Komańczy do Wysowej” autorstwa Witolda Grzesika, Tomasza Traczyka (obaj są członkami Towarzystwa Karpackiego) i Bartłomieja Wadasa. Jest to znacznie rozszerzone i gruntownie zaktualizowane nowe wydanie cieszącego się niegdyś dużą popularnością przewodnika „Od Komańczy do Bartnego” wydanego przez wydawnictwo PTTK „Kraj” w 1997 r. Książka liczy 500 stron, jest zaopatrzona w ilustracje wykonane w znacznej części na podstawie nieistniejących już zabytków Beskidu Niskiego. Opisy wsi mają charakter krajoznawczy i historyczny, ich uzupełnieniem jest ogólny opis Łemkowszczyzny. Wydawcą książki jest „Sklep Podróżnika”.
Z prawdziwą radością informujemy, że znowu przybyło znaków upamiętniających Stanisława Vincenza w jego ukochanym Bystrcu. Dzięki Andrzejowi Ruszczakowi i Bogusławowi Tomaszewskiemu w dolnie Bystrca pojawiły się trzy drewniane tablice przypominające twórcę tetralogii „Na wysokiej połoninie”. Pierwsza, z kopią listu Vincenza do Wasyłyny Czornysz usytuowana została przy cerkwi, druga przy kaplice na tzw. Sahelbie gdzie stacjonowała straż graniczna, trzecia zaś w miejscu gdzie sowieccy pogranicznicy aresztowali Stanisława Vincenza. Ta ostatnia jest zarazem drogowskazem wskazującym drogę do tablicy pamiątkowej i krzyża ustawionych przez Towarzystwo Karpackie na miejscu gdzie stał dom Vincenza.
Andrzejowi i Bogusławowi składamy serdeczne podziękowania za ich trud i starania.
W dniach 6-9 lipca odbyło się spotkanie robocze Zgromadzenia Parlamentarnego Polski i Ukrainy poświęcone m.in. projektowi „Polsko-Ukraińskiego Centrum Spotkań Młodzieży Akademickiej”, na który składają się odbudowa dawnego obserwatorium astronomicznego na Pop Iwanie, budowa polsko-ukraińskiego Domu Spotkań Młodzieży Akademickiej w Mikuliczynie oraz odbudowa domu Stanisława Vincenza w Bystrzcu. Projekty przygotowywane są przez Uniwersytet Warszawski oraz Przykarpacki Uniwersytet w Iwano-Frankowsku. Projekt „Centrum Spotkań” został umieszczony we Wspólnym Komunikacie Prezydentów RP i Ukrainy z grudnia 2007 r., w „Mapie Drogowej Współpracy RP i Ukrainy” podpisanej w 2009 r. i został objęty honorowym patronatem Prezydenta RP oraz Prezydenta Ukrainy. Ponownie znalazł się w „Mapie Drogowej Współpracy Polski i Ukrainy w latach 2011–2012”. Ze strony polskiej w skład delegacji weszli wicemarszałkowie Sejmu RP Cezary Grabarczyk i Marek Kuchciński oraz dr Jan Malicki dyrektor Studium Europy Wschodniej UW, zaś stronę ukraińską reprezentowali Mykoła Tomenko wiceprzewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy, ambasador Ukrainy w Polsce Markijan Malskyj, gubernator iwano-frankowski Mykhailo Wyszywaniuk oraz prof. Igor Cependa rektor Przykarpackiego Uniwersytetu w Iwano-Frankowsku. Uczestnicy konferencji wizytowali również pozostałości obserwatorium na Pop Iwanie, co należy rozumieć, że dali się łaskawie wywieźć samochodami na szczyt. Czytaj dalej
Blisko 20 lat temu, w 1993 r. ukazała się nakładem oficyny Wydawniczej „Rewasz” książka pt. „Powroty w Czarnohorę. Nie tylko przewodnik” autorstwa Marka Olszańskiego i Leszka Rymarowicza. Warto sięgnąć dziś po nią, żeby dowiedzieć się czegoś o obserwatorium na Pop Iwanie, wokół odbudowy którego zrobiło się ostatnio wile szumu.
Biały Słoń
czyli obserwatorium na Popie Iwanie
Najbardziej chyba niesamowitym widokiem w głównym paśmie Czarnohory są wznoszące się na wierzchołku Popa Iwana ogromne ruiny przedwojennego Obserwatorium Meteorologiczno-Astronomicznego. Był to najwyżej położony w ówczesnej Polsce stale zamieszkały punkt — wyżej od Kasprowego! Z racji swego wyglądu, kosztów i kłopotów, jakie przez czternastomiesięczny okres swego działania Obserwatorium sprawiało, zwano je podobno Białym Słoniem. Czytaj dalej
Płaj 43 (jesień 2011) str. 216+16
zawartość tomu:
Wojciech Krukar, Otryt i pod Otrytem
Janusz Smaza, Konserwacja płyty nagrobnej Fieronii z Dubrawskich Orlickiej w Chmielu
Wojciech Krukar, Tajemniczy Niezablecz
Karol Pohorski, Huculszczyzna 1936-1939
Karol Pohorski, Opowieść o przeżyciach polskiej rodziny nad granicą polsko-rumuńską w latach 1939-44
Petro Szekeryk-Donykiw, Dido Iwanczik na wysokiej połoninie
Stanisław Vincenz, O Hucułach dla Encyklopedii Ukraińskiej
Stanisław Vincenz, Wędrówki z polskich Karpat Wschodnich na Węgry – w pamięci ludu i w kronikach
Leszek Rymarowicz, „Święty Chleb” i Huki Hramitnego czyli High Noon w Hryniawie Czytaj dalej
Płaj 42 (wiosna 2011) str. 208+16
zawartość tomu:
Dariusz Czerniak, Szlakiem wulkanów w poszukiwaniu złota. Góry Metaliferi
Bolesław Hyła, Rumunia Off Road
Jerzy Montusiewicz, Hnitesa – przyczynki do historii poznania i zdobywania szczytu
Jerzy Warakomski, Imię góry. Panorama Hnitesy od strony językowej
Jerzy Montusiewicz, Hnitesa 2011
Mieczysław Samborski, Bogusław Tomaszewski, Wymiana terytoriów przygranicznych między Polską Ludową i ZSRR w 1951 r. Przesiedlenie Bojków z rejonu Ustrzyk Dolnych
Kalendarium Towarzystwa Karpackiego
Fotografie barwne I-XVI.
Na początku czerwca tego roku po raz trzeci (czy to już tradycja?) członkowie i sympatycy Towarzystwa Karpackiego spotkali się pod Krzyżem Vincenzowskim w Bystrcu. Organizatorem wyprawy był ponowie Andrzej Ruszczak, którego tym razem wspomagał Jura Nesteruk, biolog, pracownik naukowy Uniwersytetu Lwowskiego, oczywiście także członek Towarzystwa Karpackiego. Tym razem, po zabiegach konserwacyjnych przy krzyżu i tablicy, przeszliśmy z Bystrca przez Przełęcz pod Maryszeską do doliny Prutu, trasą którą wielokrotnie wędrował Stanisław Vincenz. Chcielibyśmy, aby – to także pomysł niezmordowanego Andrzej Ruszczaka – kiedyś na tej trasie wyznakowany został szlak turystyczny im. Stanisława Vincenza. Andrzej przekonał już do tego przedsięwzięcia sołtysa z Bystrca, który wystąpił o zgodę do dyrekcji Parku Narodowego.
