Tadeusz A. Olszański
(fragmenty)
Wstęp
W dyskusjach o pochodzeniu północnokarpackich grup góralskich, zwłaszcza Łemków, wiele miejsca zajmuje tzw. kwestia wołoska, czyli problem wkładu, jaki w formowanie się tych grup wniosła społeczność zwana Wołochami (wołochami?), a także pytanie – czym była ta społeczność. Wydaje się, że to właśnie owym Wołochom górale karpaccy zawdzięczają swą głęboką wspólnotę kulturową, nie dającą się wyjaśnić samym podobieństwem sposobu gospodarowania. I choć jesteśmy – mniej lub bardziej intuicyjnie – przekonani, że Wołosi żyli niegdyś właściwie w całych Karpatach, a następnie wtopili się w inne karpackie etnosy, zaś na południu dali początek etnosowi rumuńskiemu, zazwyczaj nie zdajemy sobie sprawy z tego, że na południu Europy, daleko od Karpat, żyje do dziś dość liczna wspólnota wołoska, która jeszcze stosunkowo niedawno trwała przy zapomnianych na północy Europy formach gospodarowania i kultury. Czytaj dalej
W 38 tomie Płaju dominują materiały z sesji „Rafajłowa – w 95 rocznicę walk II Brygady Legionów Polskich” zorganizowanej przez Towarzystwo Karpackie w dniach 9-11.X.2009 r. Jej celem było przypomnienie karpackiej epopei II Brygady Legionów, a szczególnie jej epizodu zwanego „Rzeczpospolitą Rafajłowską”. Znajdują się tu znacznie poszerzone i uzupełnione licznymi ilustracjami zaprezentowane na sesji referaty, a także kilka innych tekstów. Szczególnej uwadze Czytelników polecamy referat Leszka Rymarowicza o Norbercie Okołowiczu, postaci mocno związanej z Huculszczyzną, niezwykle barwnej, a prawie całkowicie zapomnianej. Uzupełniają go teksty autorstwa samego Okołowicza i reprodukcje jego obrazów, w tym prezentowany po raz pierwszy autoportretem w stroju huculskim. 
Z pewnym opóźnieniem informujemy, że nakładem kołomyjskiego wydawnictwa "Вік" ukazała się w 2008 roku książka zatytułowana "Vincenziana, artykuły, listy, fragmenty utworów" ("Вінцензіана, статті, листи, фрагменти творів") pod redakcją Mykoły Wasylczuka. Przedstawiono w niej szereg tekstów dotyczących życia i twórczości Stanisława Vincenza pióra ukraińskich autorów, a także fragmenty jego utworów tłumaczone na język ukraiński.
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie posiada największe w Polsce, liczące około dwóch tysięcy eksponatów, zbiory huculskie. Są to m.in.: stroje, biżuteria, broń, ceramika, instrumenty muzyczne, a także figurki z sera oraz bogata kolekcja pisanek. Nie brak też charakterystycznego dla Huculszczyzny malarstwa na szkle i ikon. „Przewodnik po zbiorach huculskich MEK” wydany jako Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie, t. XV jest pierwszą próbą usystematyzowania i opisu tego zbioru. Istotną częścią publikacji stanowi tekst dr Urszuli Janickiej-Krzywdy wprowadzający czytelnika w świat tradycyjnej huculskiej kultury. 
Nakładem Zarządu Głównego PTTK ukazała się obszerna, licząca blisko 500 stron biografia Mieczysława Orłowicza napisana przez Tomasza Kowalika, jednego z najlepszych znawców życia i działalności nestora polskiej turystyki. Książka zatytułowana jest Życie dla turystyki, krajoznawstwa i sportu. Mieczysław Orłowicz 1881-1959. To imponujące dzieło nie jest jednak klasyczną biografią, nie opisuje bowiem życia Orłowicza dzień po dniu, lecz pokazuje je po przez różne obszary jego zainteresowań i aktywności w dziedzinie szeroko pojmowanej turystyki, krajoznawstwa, ochrony przyrody, a także sportu. Po przez życie prywatne, działalność społeczną i zawodową wplecioną w zmienne, często jakże dramatyczne koleje losu. 
W połowie tego roku ukazała się książka zatytułowana „Huculszczyzna. Kultura i edukacja” wydana przez toruńskie Wydawnictwo Adam Marszałek a sfinansowana przez Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego. Zawiera czternaście tekstów dotyczących szeroko rozumianej tematyki huculskiej, niestety w większości prezentujących bardzo mizerny poziom merytoryczny. Tak naprawdę na uwagę zasługuje jedynie artykuł, a właściwie bardziej esej Jana Choroszego zatytułowany „Podróż domowa Stanisława Vincenza" oraz tekst Tarasa Zayatsa pt. „Ukraiński mit huculszczyzny".