Wszystko na temat: Łemkowszczyzna

O tym, jak na 35 Kermeszu było

Tegoroczny, trzydziesty piąty olchowiecki Kermesz był pod wieloma względami wyjątkowy. Przede wszystkim dlatego, że po raz pierwszy wystąpiły na nim mieszkanki Olchowca z własnym programem łemkowskich piosenek. Zespół był zdominowany przez Panie z jedynie dwoma męskimi wyjątkami. Wielkie brawa dla wszystkich i cicha nadzieja na to, że w przyszłym roku dołączą do nich w większej liczbie również panowie i wreszcie Olchowianie staną się głównymi bohaterami swojego święta.

Wyjątkowy był także dlatego, że ujrzało światło dzienne czwarte wydanie olchowieckiej jednodniówki „Hołos spid Horbu” wydanej – jak i wszystkie poprzednie – specjalnie na okoliczność tego święta. Ci, którzy nie byli na Kermeszu i nie mieli możliwości zaopatrzenia się w wydanie papierowe „Hołosu”, mogą sobie pobrać jego wersję cyfrową po kliknięciu na widoczna obok jego stronę tytułową. Czytaj dalej

Cyfrowe Archiwum Augusta Bocheńskiego

Zapraszamy na już piąte w tym roku Spotkania Karpackie online, które odbędą jak zwykle w ostatni czwartek miesiąca, a więc 29 maja o godz. 19. Tym razem powędrujemy na Podgórze Karpackie z przyległościami, a naszym przewodnikiem będzie Andrzej Żygadło, który opowie o fotografiach zabytków architektury drewnianej autorstwa dr Augusta Bocheńskiego i utworzonym cyfrowym archiwum jego prac. W 2024 roku, podczas listopadowych Spotkań karpackich Katarzyna Tur-Marciszuk z Andrzejem Żygadło zaprezentowali zbiory i historię Cyfrowego Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos utworzonego przy Ruskiej Bursie w Gorlicach. Organizatorzy archiwum dysponują jednak jeszcze jednym niezwykle ciekawym zespołem archiwalnym, którego zdigitalizowaną cześć można oglądać na stronie Cyfrowe Archiwum Augusta Bocheńskiego.
Dr August Bocheński emerytowany architekt i wykładowca Politechniki Krakowskiej znaczną część swojego życia poświęcił na wykonywanie dokumentacji rysunkowo-pomiarowych, zabytków drewnianej architektury w Polsce południowo-wschodniej. Podczas prelekcji Andrzej Żygadło zaprezentuje sylwetkę dr Bocheńskiego, a także jego dorobek naukowy z wyszczególnieniem materiałów z Cyfrowego Archiwum Augusta Bocheńskiego. Czytaj dalej

35. Łemkowski Kermesz w Olchowcu

Serdecznie zapraszamy na 35. Łemkowski Kermesz w Olchowcu – Лемківский кермеш в Вільхівци, który odbędzie się w sobotę i niedzielę 24-25 maja 2025 roku. Jak zwykle najważniejszym punktem kermeszowego programu będzie uroczysta msza święta w olchowieckiej cerkwi pw. Przeniesienia relikwii św. Mikołaja, która rozpocznie się o godz. 11.  Dzień wcześniej, w sobotę otwarta zostanie wystawa „Pro memoria. Tadeusz Kiełabasiński 1930-2025. Człowiek gór i kustosz górskiej dawności”. Na jej otwarciu spotkamy się by powspominać tego – zmarłego w tym roku – wyjątkowego mieszkańca Olchowca. Będzie też wystawa prezentująca historię trzydziestu pięciu Kermeszy, warsztaty zielarskie – zioła na Łemkowszczyźnie  oraz prelekcja o roli pamięci w łemkowskiej sztuce współczesnej. Oczywiście w sobotę wieczorem oraz w niedzielę od godz. 13 przewidziano liczne występy zespołów muzycznych. Będzie także wydana już po raz czwarty kermeszowa jednodniówka olchowiecka „Hołos spid Horbu”.

Magury’24 już są!

Z prawdziwą radością informujemy, że ujrzały światło dzienne Magury’24, czyli rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom pod redakcją Sławomira Michalika i Anety Załugi. Jest to już 195 publikacja Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich z Warszawy. Liczy 190 stron i zawiera jak zwykle wiele ciekawych tekstów:
Tomasz Borucki: Przez Bieszczady i Beskidy, Krępaki i Krępasze, Krainy i Ukrainy, Pogórza i Podgórza ze Szczęsnym Morawskim;
Krzysztof Pięciak: Walki pod Wawrzką, Florynką i Kąclową we wrześniu 1939 roku;
Adam Baniak: Leśnik i jego nieistniejące siedziby;
– Powojenny remont cerkwi w Myscowej;
Mikołaj Gabło: Ze współużytkowaniem cerkwi w Polanach i Olchowcu różnie bywało;
Przemysław Pilich: Międzynarodowe Warsztaty Ikonopisów w Nowicy;
Jakub Łobocki, Sławomir Michalik: Przegląd pozycji wydawniczych na temat Beskidu Niskiego wydanych w 2023 roku;
a także Varia.
Zapraszamy do lektury.

Zmarł Tadeusz Kiełbasiński

Nowy rok zaczynamy od bardzo smutnej wiadomości. Dziś rano zmarł w wieku 94 lat, członek założyciel Towarzystwa Karpackiego, Tadeusz Kiełbasiński. Był człowiekiem gór. Urodzony 20 września 1930 r. od wczesnych lat pięćdziesiątych wędrował po Karpatach i od samego początku angażował się w ochronę ich kultury ludowej, a szczególnie Łemkowszczyzny. Własnym sumptem zorganizował i prowadzi muzeum „Zabytkowa Chyża” w Olchowcu w Beskidzie Niskim, w uratowanej przez siebie oryginalnej, krytej strzechą chyży łemkowskiej. Zgromadził w nim unikatowe zbiory strojów ludowych z terenu całej Łemkowszczyzny, sprzętów codziennego użytku i wyrobów rękodzieła ludowego. Także obszerną bibliotekę tematyczną dotycząca kultury ludowej Karpat. W oparciu o swoje zbiory organizował wystawy prezentujące kulturę górali ruskich Karpat – Łemków, Bojków i Hucułów, przede wszystkim w swojej rodzinnej Łodzi, ale także w wielu innych miastach i muzeach Polski. W 1990 r. był jednym z inicjatorów i animatorów przywrócenia obchodów łemkowskiego kermeszu w Olchowcu, który wpisał się na stałe do kalendarza imprez folklorystycznych regionu. Przez wiele lat brał udział w przygotowaniach jego kolejnych edycji, opracowując program i przygotowując towarzyszące mu wystawy tematyczne. Był także współredaktorem trzech jedniodniówek wydanych z okazji kermeszu w Olchowcu. Był też autorem wydanej (pod pseudonimem Tadeusz Zagórzański) w 1984 r. pierwszej bibliografii łemkowszczyzny zatytułowanej „Łemkowie i Łemkowszczyzna”, a także publikacji pt. „Nikifor. Bibliografia”, wydanej z okazji 100-lecia urodzin Epifana Drowniaka. Przez wiele lat prowadził na łamach rocznika krajoznawczego „Magury” bieżącą bibliografię Łemkowszczyzny. Był też jednym z pomysłodawców wystawy „Drewniane cerkwie w Karpatach” zorganizowanej przez Towarzystwo Karpackie, która w latach 2003-2007 była prezentowa w 12 miastach Polski. Za swoją działalność Tadeusz Kiełbasiński był wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m. in. Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką „Zasłużony działacz kultury”, medalem „Zasłużony dla Dukielszczyzny” oraz honorową odznaką „Zasłużony dla kultury Polskiej”.
Trudno sobie wyobrazić Beskid Niski bez Tadeusza Kiełbasińskiego i trudno wyrazić nasz smutek. Żegnaj Tadeuszu. Niech błękitne połoniny przyjmą Cię na swoje płaje.


Pogrzeb Tadeusza Kiełbasińskiego odbędzie się w środę 8 stycznia 2025 roku w Olchowcu. Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się o godz. 12.30 odmówieniem różańca w olchowieckiej cerkwi, a o godz. 13 zostanie odprawiona msza święta.

Łemkowskie rozdroże

Na początku grudnia nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego ukazała się publikacja naukowa autorstwa prof. dr. hab. Jarosława Syrnyka, pracownika Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Książka pt. Łemkowskie rozdroże stanowi kontynuację problematyki poruszonej w dwóch wcześniejszych monografiach tego autora: Przemoc i chaos. Powiat sanocki i okolice w latach 1944–1947. Analiza antropologiczno-historyczna (wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa-Wrocław 2020) oraz Trójkąt bieszczadzki. Tysiąc dni i tysiąc nocy anarchii w powiecie leskim 1944–1947 (wyd. Libra Pl, Rzeszów 2018).
Dziś, w zależności od tego kto i w jakim celu mówi o Łemkach, jedne elementy ich historii nagłaśnia, inne przemilcza. Łemkowskie rozdroże ukazuje ten problem skupiając się na wydarzeniach lat 1944–1947 i opisując późniejsze próby ich mitologizacji na użytek określonych ideologii.

Karpacki Świat Orkiestry św. Mikołaja

Zapraszamy na ostatnie w 2024 roku Spotkanie Karpackie online, które odbędą się tym razem w pierwszy pomikołajkowy czwartek, czyli 12 grudnia 2024 r., jak zwykle o godz. 19. O mikołajkach wspominamy nie bez przyczyny, bo gościem Spotkań będzie tym razem Bogdan Bracha, założyciel i lider arcykarpackiej (i po prawdzie już chyba legendarnej) Orkiestry św. Mikołaja, a przy okazji także członek Towarzystwa Karpackiego.
„Cała przygoda ludzi połączonych wspólnym śpiewaniem rozpoczęła się wiosną 1988 roku w Lublinie. To tak oficjalnie. Naprawdę wszystko zaczęło się dużo wcześniej: od fascynacji górami, do zachłyśnięcia się powietrzem opuszczonych Dolin Bieszczadzkich, od smaku zdziczałych jabłek i czereśni w osieroconych sadach Beskidu Niskiego.”
„Wyprawy w Karpaty na Łemkowszczyznę, w Bieszczady, na Huculszczyźnie, ekspedycje na pogranicze polsko-ukraińskie, niezliczone włóczęgi bez celu i z celem, to klucz do naszych wszystkich działań. Opowieści mieszkańców tych ziem oraz ślady minionej kultury: stare, zarośnięte cmentarze, kapliczki, fundamenty domów, samotne cerkwie w pustych dolinach były i są podstawowym źródłem naszych inspiracji. „Wykradamy” z tego wszystkiego strzępy ech dawnych wieków, które ciągle tam jeszcze słychać. Nasza muzyka to świat zbudowany z nich, jak z kawałków starych domów. Spoiwem jest nasza wyobraźnia.”  Czytaj dalej

O Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos

Tu, pod tym linkiem zamieszczamy zapis opowieść o Cyfrowym Archiwum Jerzego Tura i Barbary Tondos, czyli nagranie ostatnich Spotkań karpackich online, których gośćmi byli Katarzyna Tur-Marciszuk i Andrzej Żygadło. Ci wszyscy, którzy nie mogli wysłuchać tego zajmującego referatu, będą zatem mieli szansę nadrobić te zaległości.
I tradycyjnie przy okazji zapraszamy na ostatnie w tym roku Spotkania karpackie online w czwartek 12 grudnia o godz. 19, których bohaterem będzie Bogdan Bracha opowiadający o Karpackim Świecie Orkiestry pw. Świętego Mikołaja.

O Pawle Stefanowskim, Lidia Stefanowska

W najnowszym, sześćdziesiątym piątym roczniku „Muzealnictwo” (dostępnym online) znalazł się artykuł Lidii Stefanowskiej zatytułowany Paweł Stefanowski i odrodzenie kultury łemkowskiej po Akcji „Wisła”. Wspomina w nim swojego zmarłego niedawno ojca jako etnografa, poetę i działacza społecznego, który stworzył podwaliny odrodzenia ruchu kulturalno-oświatowego na Łemkowszczyźnie po wysiedleniu Łemków. Pisze o prowadzonym przez niego muzeum w rodzinnej Bielance, gdzie eksponował własne zbiory kultury materialnej Łemków. Ale także o tym, że z powołania był on poetą. Że wydał kilka tomów poetyckich, a pisał po łemkowsku, ukraińsku i po polsku. Podkreśla też fakt, że pierwsze utwory Pawła Stefanowskiego w języku polskim ukazały się w wydawanym przez Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy roczniku „Magury” z 1981 roku.

Nagranie z wędrówki po Beskidzie Niskim

Wędrówka wolnym krokiem po Beskidzie Niskim za Jakubem Łobockim cieszy się na YouTube dużym zainteresowaniem, zatem gdyby ktoś chciał zapis z tych Spotkań Karpackich online obejrzeć raz jeszcze, może zrobić to pod tym linkiem. Warto to zrobić choćby dlatego, że zasygnalizowane przez Kubę podczas tej wędrówki zagrożenia dla krajobrazu kulturowego Łemkowszczyzny są naprawdę ogromne i niewątpliwie wymagają działania.
Jednocześnie zapraszamy w czwartek 24 października o godz. 19 na prelekcję dr. Krzysztofa Dudy o  kulturowych pasjach lwowskich przyrodników – od Mariana Raciborskiego  do Piotra Kontnego.