O uroczystościach vincenzowskich we Lwowie

8 grudnia 2025 | Wydarzenia | Na temat: ,

Minął już tydzień od powrotu członków naszego Towarzystwa z Ukrainy, najwyższa więc pora, aby zdać krótką relację z wydarzeń vincenzowskich we Lwowie 28 i w Słobodzie 29 listopada 2025 r.
We Lwowie, w gmachu Centrum Szeptyckiego Ukraińskiego Uniwersytu Katolickiego, odbyło ósme Międzynarodowe Forum Europy Środkowej i Wschodniej „Via Carpatia”. Reprezentowane były na nim licznie środowiska naukowe i polityczne zarówno ukraińskie, jak i polskie. Organizatorem wydarzenia było Ogólnoukraińskie Forum Demokratyczne na czele z deputowanym do Rady Najwyższej Ukrainy Mykołą Kniażyckim. Forum tradycyjnie połączone jest z uroczystością wręczenia Nagrody Vincenzowskiej „za szerzenie idei humanizmu i wkład w rozwój regionów”. Tegoroczną laureatką nagrody została profesor Ola Hnatiuk, o czym na karpaccy.pl już z radością informowaliśmy. Gościem honorowym Forum był dr hab. Jan A. Choroszy profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, twórca interdyscyplinarnej Pracowni Badań nad Spuścizną Stanisława Vincenza, a także delegat Towarzystwa Karpackiego na to wydarzenie. Poniżej udostępniamy jego wystąpienie łączące ważne wątki „vincenzologiczne”  i karpackie. Konferencja była także okazją do wręczenia Mykole Kniażyckiemu odznaki członkowskiej Towarzystwa Karpackiego.

Mykoła Knażycki jest publicystą, deputatem do Rady Najwyższej Ukrainy, przewodniczącym Komisji ds. Kultury i Duchowości, współprzewodniczącym Grupy Parlamentarnej ds. Kontaktów Międzyparlamentarnych z Rzecząpospolitą Polską, przewodniczącym Komisji Parlamentarnej Stowarzyszenia między Ukrainą i UE. Autor i animator inicjatyw upamiętniających postać i dzieło Stanisława Vincenza na Ukrainie. Nasza współpraca trwa już wiele lat, począwszy konferencji „Vincez. Dialog – Karpaty – Europa Środkowa” w 2018 r., konferencji „Stanisław Vincez – Czarnohora. Miejsce i nie-miejsce” w 2021 r., skończywszy na pracach przy wzniesieniu odnowionego krzyża vicenzowskiego w Bystrzcu. Czytaj dalej →

Zapis opowieści o karpackich lodowcach

6 grudnia 2025 | Spotkania Karpackie

Z pewnym opóźnieniem, za które serdecznie przepraszamy, niniejszym udostępniamy link do zapisu ostatnich Spotkań karpackich online, na których dr hab. Piotr Kłapyta wygłosił wykład zatytułowany „Od Połoniny Równej po Góry Gurghiu czyli o zlodowaceniu Karpat Wschodnich”. Jeżeli ktoś to wydarzenie przegapił, to teraz może swoje gapiostwo łatwo naprawić, a warto!

Następne Spotkania karpackie online odbędą się wyjątkowo nie w ostatni, ale przedostatni czwartek 18 grudnia o godz. 18, a ich gościem będzie członek naszego Towarzystwa, z zawodu i zamiłowania leśnik Kazimierz Nóżka, który będzie opowiadał o swojej pracy w Bieszczadzkich lasach. Zapraszamy.

„Dziedzictwo” zachodniego Podhala

5 grudnia 2025 | Wydarzenia | Na temat: ,

Pracownia Duży Pokój zaprasza na spotkanie pt. „Pogranicza, dziedzictwa, krajobrazy i ludzie” wokół książki „Dziedzictwa i ich pogranicza. W dwa i pół roku wokół zachodniego Podhala”, we wtorek 9 grudnia 2025 r. o godzinie 18:30 w siedzibie Pracowni przy ul. Wareckiej 4/6 w Warszawie. Książka, która będzie bohaterem spotkania stanowi zbiór tekstów poświęconych zachodniemu Podhalu, będących efektem etnograficznych badań terenowych prowadzonych w latach 2021–2024 w Chochołowie, Nowem Bystrem i okolicznych miejscowościach. Autorzy i autorki, koncentrując się na różnych aspektach lokalnej rzeczywistości, badali wieloznaczność pojęcia „dziedzictwo” – zarówno w jego oficjalnych formach, jak i codziennych praktykach, postawach czy światopoglądach. Dziedzictwem okazują się nie tylko stroje, zwyczaje czy architektura, ale też praca, religijność, pamięć, wychowanie i relacje społeczne. Publikacja nie dostarcza prostych definicji, jednoznacznych odpowiedzi, lecz proponuje uważną, antropologiczną opowieść o pograniczach dziedzictwa.

Ekwipunek wysokogórski w 1939 r.

1 grudnia 2025 | Nowości wydawnicze | Na temat: ,

Ukazał się 336 tom Wielkiego Leksykonu Uzbrojenia – Wrzesień 1939 pt. „Ekwipunek wysokogórski” autorstwa Krzysztofa Pięciaka poświęcony działalności Wojska Polskiego na rzecz zabezpieczenia granic II RP w Tatrach i w Karpatach Wschodnich. Do zabezpieczenia granicy w Tatrach wystarczała stosunkowo nieliczna formacja Kompania Wysokogórska Brygady Strzelców Podhalańskich. Pomimo, że działała krótko, to zapisała się w pamięci mieszkańców Podhala i osób związanych Tatrami i turystyką wysokogórską. Jej następcami były Szkoła Wysokogórska i detaszowane pododdziały pułków podhalańskich. Szkoła Wysokogórska funkcjonowała ponownie w latach 1927–1931. Pod koniec lat 30. utworzono dwa pułki KOP do działań w Karpatach. Elementy specjalistycznego umundurowania pojawiły się także w Policji Państwowej. Tym właśnie formacjom i ich ekwipunkowi poświęcony jest ten tomik.

Profesor Ola Hnatiuk z nagrodą Vincenza

29 listopada 2025 | Wydarzenia | Na temat:

Podczas wczorajszego Forum Via Carpatia kapituła nagrody im. Stanisława Vincenza przyznawanej „Za szerzenie idei humanizmu i wkład w rozwój regionu” poinformowała, że tegoroczną laureatką została profesor Ola Hnatiuk, polska ukrainoznawczyni, tłumaczka i popularyzatorka literatury ukraińskiej, pracownica Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, wykładowca Uniwersytetu Narodowego „Akademia Kijow-Mohyla”, a także prezes Towarzystwa Krzewienia Kultury Ukraińskiej w Polsce i Języka Polskiego na Ukrainie, jedna z najważniejszych postaci współczesnego ukraińsko-polskiego dialogu intelektualnego. Autorka wielu cennych publikacji w tym jednaj nam szczególnie bliskiej „Wiedźmy, czarty i święci Huculszczyzny. Mity i legendy”.
Składamy serdeczne gratulacje.

„Vincenziwski czytannija” w Słobodzie

22 listopada 2025 | Wydarzenia | Na temat: , ,

W przeddzień urodzin Stanisława Vincenza 29 listopada 2025 r., w jego rodzinnej Słobodzie (dawnej Rungurskiej) odbędzie się kolejna edycja „Vincenziwskich czytań”, które Towarzystwo Karpackie ma zaszczyt współorganizować. Około południa spotkamy się przy pamiątkowym kamieniu na miejscu domu Vincenzów oraz na okolicznościowej sesji popularno-naukowej. Będziemy czytać teksty Vincenza po polsku i ukraińsku, słuchać huculskiej muzyki i raczyć się huculskimi przysmakami. Przewidywany jest także spacer po miejscach historycznych Słobody. Obecni będą mieszkańcy Słobody, studenci z Uniwersytetu Karpackiego im. Wasyla Stefanyka z Iwano-Frankiwska, no i oczywiście grupa członków Towarzystwa Karpackiego pod wodzą dr Leszka Rymarowicza oraz Pracowni Badań nad Spuścizną Stanisława Vincenza Uniwersytetu Wrocławskiego z prof. Janem Choroszym na czele. Czytaj dalej →

O lodowcach w Karpatach Wschodnich

15 listopada 2025 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Zapraszamy na jedenaste w 2025 r. Spotkania Karpackie online, które odbędą wyjątkowo w przedostatni czwartek miesiąca, 20 listopada o godz. 19, a ich gościem będzie dr hab. Piotr Kłapyta. Podczas maksimum ostatniego zlodowacenia lodowce w wielu obszarach górskich Europy osiągnęły swój największy zasięg, pozostawiając w rzeźbie czytelne do dziś ślady swojej działalności. Przez długi czas najsłabiej rozpoznaną pod względem rzeźby glacjalnej częścią Karpat pozostawały Karpaty Wschodnie. Stan ten w znacznym stopniu zmienił nasz gość, który dokonał pierwszej, kompletnej inwentaryzacji zlodowacenia w całych Karpatach Wschodnich. Opowie o swoich badaniach i zabierze nas w podróż w czasie i przestrzeni przez zlodowacone masywy, rozciągające się od Połoniny Równej po rumuńskie Góry Gurghiu. Opowieść zilustrują unikatowe zdjęcia wykonane przez naszego gościa w trakcie badań terenowych. Czytaj dalej →

Pamiętnik PTT tom 33

7 listopada 2025 | Nowości wydawnicze

Dzięki uprzejmości redaktora Józefa Haducha trafił właśnie do moich rąk najnowszy 33 tom Pamiętnika Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego noszący tytuł „Alpy i alpinizm”, a liczący bagatela aż 526 stron. Temat wiodący tomu zajmuje ponad 170 stron tekstu i zawiera oprócz ogólnej charakterystyki alpejskiego górotworu oraz opisu najwybitniejszych alpejskich wierzchołków i lodowców, także krótką historię alpinizmu ze szczególnym uwzględnieniem jej polskiej karty. Znajdziemy tu też ciekawy tekst o alpejsko-szwajcarskich śladach polskich żołnierzy z 2DSP i 1DG internowanych w Szwajcarii. Wśród biogramów najwybitniejszych alpinistów otwierających część zatytułowaną „Człowiek i góry” nie zabrakło oczywiście Polaków. W kolejnej grupie tekstów noszącej tytuł „Dziedzictwo” warte lektury jest wspomnienie Józefa Haducha o Tadeuszu Kiłbasińskim oraz Ryszarda M. Remiszewskiego bardzo ciekawe i osobiste refleksje o Kornelu Makuszyńskim opatrzone ciekawymi ilustracjami. Jednak najobszerniejszym tekstem w całym tomie jest opracowanie Radosława Kuty opatrzone dość zagadkowym tytułem „Wszyscy znamy Zakopane. Wszyscyśmy tu byli i jeszcze na pewno będziemy” przedstawiające obraz Zakopanego w prasie stołecznej w latach 1900-1914. Jak więc widać, jest co czytać, zapraszamy zatem do lektury.

Nagranie Karpackich Zaduszek

31 października 2025 | Spotkania Karpackie

Nagranie z wczorajszych Spotkań karpackich online dostępne jest już pod tym linkiem. Były one tym razem zupełnie wyjątkowe stając się niejako naszymi Karpackimi Zaduszkami, ponieważ wspominaliśmy na nich zamarłych w tym roku kolegów – Tadeusza Kiełbasińskiego, Tomka Kowalika i Andrzeja Ruszczaka. Wszyscy trzej, chociaż każdy na swój niepowtarzalny sposób, byli „karpaccy” w najpełniejszym tego słowa znaczeniu, o czym łatwo się przekonać oglądając zapis, nawet tych z oczywistych względów fragmentarycznych wspomnień. Oczywiście jak zwykle nagranie Spotkań można także obejrzeć na naszym profilu na YouTube.

Zapraszamy też na następne, listopadowe Spotkania Karpackie online, na których dr hab. Piotr Kłapyta opowie nam o karpackich zlodowaceniach.

Nasze Karpackie Zaduszki

23 października 2025 | Spotkania Karpackie

Zapraszamy na dziesiąte w 2025 r. Spotkania Karpackie online, które odbędą jak zwykle w ostatni czwartek miesiąca, a więc 30 października o godz. 19. W ostatnich dniach października i pierwszych dniach listopada zarówno tradycja jak i pora roku skłaniają do zadumy, refleksji i wspomnień o tym, co już bezpowrotnie minęło, a przede wszystkim o ludziach nam bliskich i dla nas ważnych, którzy odeszli w mijającym roku. W zaduszkowych Spotkaniach wspominać będziemy zmarłych w 2025 r. naszych karpackich kolegów: Tadeusza Kiełbasińskiego (1930-2025), Tomka Kowalika (1939-2025) i Andrzeja Ruszczaka (1939-2025). Każdy z nich kojarzy się nam z innymi obszarami karpackości: Tadeusz z pracą organiczną na Łemkowszczyźnie i stworzeniem muzeum zabytkowej chyży w Olchowcu, Tomek z publikacjami na temat turystyki, szczególnie tej studenckiej, ochrony przyrody i Mieczysława Orłowicza, a Andrzej z fascynacją i pracą na Huculszczyźnie, a także z popularyzacją postaci i dzieła Stanisława Vincenza. Łączyła ich pasja, miłość do Karpat rozumianych przede wszystkim jako fenomen kulturowy i dążenie do zrozumienia i zbliżenia wszystkich ludzi Karpaty zamieszkujących. Postaramy się powspominać Tadeusza, Tomka i Andrzeja nie tylko na tle ich osiągnięć, ale także poprzez sytuacje codzienne, wydarzenia ciekawe, czy anegdotyczne. Stąd też do tej zaduszkowej rozmowy zaprosiliśmy tych, którzy znali ich najlepiej: Sławka Czarnieckiego, Grzegorza Kiełbasińskiego, Tomka Krzywickiego, Leszka Rymarowicza i Andrzeja Wielochę. Liczymy także na udział członków rodzin Tadeusza, Tomka i Andrzeja. Spotkanie będzie również okazją do zaprezentowania wielu niepublikowanych nigdzie wcześniej karpackich fotografii. Czytaj dalej →