Szlachta i ziemiaństwo ziemi sanockiej

5 kwietnia 2023 | Wydarzenia | Na temat:

Muzeum Podkarpackie w Krośnie serdecznie zaprasza w piątek 14 kwietnia 2023 r. o godz. 17 na spotkanie z dr. Łukaszem Bajdą i na otwarcie wystawy jego autorstwa pt. Szlachta i ziemiaństwo w Bieszczadach i na Pogórzu. Wystawa ukazuje przeszłość i dziedzictwo szlachty oraz ziemiaństwa zamieszkującego teren historycznej ziemi sanockiej. Przedstawia losy reprezentantów tej warstwy społecznej od schyłku czasów staropolskich aż po reformę rolną z 1944 roku. Szlachta i ziemiaństwo sanockie znalazły swoje miejsce w historii i kulturze. Pisali o tym m.in. Wincenty Pol, Zygmunt Kaczkowski, Józef Hen i Jacek Komuda. Wśród osób, których kolebką lub chociaż chwilowym miejscem zamieszkania były dwory z okolic Sanoka, Krosna, Brzozowa, Ustrzyk Dolnych i Leska znajdziemy wielu wojskowych, konspiratorów i uczestników powstań narodowych. Nie można zapominać o pisarzach, artystach, naukowcach, działaczach społecznych, politykach oraz przedsiębiorcach, którzy wywodzili się z tej warstwy. W Bieszczadach i na Pogórzu Przemyskim zniszczeniu uległo ok. 95% siedzib ziemiańskich. Bezpowrotnie przepadły gromadzone przez pokolenia zbiory sztuki, archiwalia i biblioteki. Wystawa stanowi próbę przypomnienia o szlachcie i ziemianach tego regionu.

O początkach Łemkowszczyzny: drugie podejście

3 kwietnia 2023 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Po zeszłotygodniowym falstarcie spowodowanym przez złośliwość rzeczy martwych ponownie zapraszamy na trzecie w tym roku Spotkania Karpackie online, które odbędą się 13 kwietnia 2023 r. o godz. 19. Ich gościem – jak już informowaliśmy poprzednio – będzie prof. dr hab. Michał Parczewski, który wygłosi wykład zatytułowany „Początki Łemkowszczyzny – fakty i mity”.
Wszystko sprawdziliśmy po wielekroć, tym razem musi się udać!
Ale kciuki trzymać można, a nawet należy.

Żydowski Kamień – Jekely – Vincenz

2 kwietnia 2023 | Wydarzenia | Na temat: , ,

Uprzejmie informujemy, że na kanale YouTube Pracowni Vincenzologicznej jest już dostępne nagranie ze środowego seminarium, które tym razem zostało w całości poświęcone „Opowieści o Żydowskim Kamieniu”, której pierwszą, niepełną jeszcze wersję zamieścił Stanisław Vincenz w styczniu 1934 r. w jubileuszowym wydaniu lwowskiej „Chwili”, zaś całość ujrzała światło dzienne dopiero po jego śmierci w wydanym przez PAX w 1983 r. „Barwinkowym wianku”.
W świat chasydzkich inspiracji tego wyjątkowego opowiadania oraz w tajniki kabalistycznych symboli wprowadziła uczestników seminarium Dorota Burda-Fischer z Uniwersytetu w Hajfie, autorka opublikowanej w Bibliotece Vincenzowskiej książki zatytułowanej „Stanisława Vincenza tematy żydowskie”.

Bibliografia Płaju wydrukowana!

31 marca 2023 | Nowości wydawnicze, Wydarzenia

Udostępniając na naszym portalu, niecałe trzy tygodnie temu, cyfrową wersję Bibliografii Almanachu Karpackiego „Płaj” obiecywaliśmy, że wkrótce ukaże się także jej tradycyjna, drukowana wersja. I właśnie teraz, z nieukrywaną radością możemy poinformować wszystkich wielbicieli papierowych form publikacji o możliwości zakupu za jedyna 25 PLN w Oficynie Wydawniczej „Rewasz” pachnącej jeszcze drukarnią, liczącej 152 strony Bibliografii zawartości tomów 1-60 wydanych w latach 1987 – 2021 Almanachu Karpackiego „Płaj”. Mam nadzieję, że wszyscy ci, którzy mają komplet wydanych tomów „Płaju”, a wiem o co najmniej kilku takich wiernych czytelnikach, odżałują te parę złotych i uzupełnią swoja kolekcję o ten jej ostatni już element.
Aby zmówić Bibliografię wystarczy kliknąć na znajdujący się po prawej stronie przycisk „zamów”.

Awaria Spotkań karpackich!

31 marca 2023 | Spotkania Karpackie

Szanowni uczestnicy i widzowie Spotkań Karpackich online. Gorąco przepraszamy za to, że wczorajszy wykład prof. Michała Parczewskiego został odwołany. Stało się to z przyczyn technicznych, niezależnych od organizatorów – wszystkie wcześniejsze próby zakończyły się pełnym sukcesem.
Wykład zostanie wygłoszony w późniejszym terminie, w pierwszy lub drugi czwartek po Świętach Wielkanocnych. O tym kiedy dokładnie wszyscy zainteresowani zostaną powiadomieni odrębnym mailem oraz za pośrednictwem mediów społecznościowych. Jeszcze raz przepraszamy i pozdrawiamy karpacko.

Zespół Spotkań Karpackich online

W Szybenem odnaleziono nagrobek Bensdorffa

25 marca 2023 | Wydarzenia | Na temat: ,

Kilka dni temu, w trakcie prac ziemnych w gospodarstwie Jurija Negrycza w Uściu Szybenego pod Czarnohorą, łyżka koparki natrafiła na duży obrobiony kamień, z jakimiś niewyraźnymi literami. Po ostrożnym jego wydobyciu na powierzchnię i oczyszczeniu okazało się, że jest to fragment tzw. „Krzyża Bensdorfa”, czyli nagrobka Józefa Bensdorffa, który osiedlił się w Ujściu Szybenego w latach pięćdziesiątych XIX w. Niewiele wiemy o jego przeszłości. Ojciec Józefa Bensdorffa, też Józef pisał się „de Powitno”, prawdopodobnie pochodził więc ze wsi Powitno położonej na zachód od Lwowa w janowskich dobrach kameralnych. Sąsiednie wsie Zatoka, Porzecze Janowski i Drozdowice były zasiedlane w ramach kolonizacji józefińskiej, nie wykluczone więc, że Józef Bensdorff był całkowicie już spolszczonym potomkiem tych osadników. Uczestniczył w węgierskim powstaniu w latach 1848-49. Jako audytor (prokurator wojskowy) przeszedł cały szlak bojowy korpusu gen. H. Dembińskiego. Po osiedleniu się na Huculszczyźnie był pracownikiem lotaryńskiego przedsiębiorstwa Götz et Comp zajmującego się eksploatacją lasów kameralnych w dorzeczu Czeremoszów. Budował drogi, klauzy, nadzorował spławy. Z biegiem lat zakupił w Szybenem ziemię i na wzgórzu wybudował dom, w którym wraz z rodziną zamieszkał. Był jednym z założycieli Oddziału Czarnohorskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i członkiem Komisji Wykonawczych TT w Jaworniku oraz w Żabiem. W swoim domu przyjmował wędrujących w Czarnohorę turystów, o czym można przeczytać we wspomnienia ówczesnych wędrowców. Józef Bensdorff, zwany przez miejscowych „Benzor”, jak mówią źródła z epoki „posiadał wielki mir u Hucułów”. Zmarł w 1895 r. i zgodnie z jego wolą pochowany został na wzgórzu nad Szybenem. Do dzisiejszego dnia miejscowi nazywają Szybene od jego nazwiska „Benzariwką”. Nazwa ta utrwalona została nawet na WIG-owskich mapach. Na jego grobie postawiono kamienny krzyż, który – jakimś cudem nie zniszczony przez Sowietów – przetrwał do lat 70-tych XX wieku. Dopiero wtedy został przewrócony do studni i zasypany ziemią. Podobno przeszkadzał w wypasie krów…

Domniemane zdjęcie „Krzyża Bensdorfa nad Szybenem”, fot. z okresu międzywojennego Czytaj dalej →

O początkach Łemkowszczyzny

20 marca 2023 | Spotkania Karpackie | Na temat: , ,

Zapraszamy na trzecie w tym roku Spotkania Karpackie online, które odbędą się 30 marca 2023 r., tradycyjnie o godz. 19. Ich gościem będzie prof. dr hab. Michał Parczewski, który wygłosi wykład zatytułowany „Początki Łemkowszczyzny – fakty i mity”. Pytanie o dzieje zasiedlenia Karpat tylko z pozoru jest zagadnieniem czysto akademickim. Próby udzielenie na nie odpowiedzi wywołują liczne kontrowersje, bowiem pojawia się zagadnienie autochtoniczności (cokolwiek by to nie miało znaczyć) mieszkańców Łemkowszczyzny, ale także innych części Karpat. Wiarygodna wiedza o początkach zasiedlania gór przez pra-Łemków kształtuje się w dyskusji prowadzonej przez specjalistów – historyków, archeologów i językoznawców bazujących na profesjonalnej analizie średniowiecznych źródeł dziejowych. W obiegu publicznym spotkać można jednak również poglądy o podstawach mniej lub bardziej odległych od wyników tych badań. Należą do nich choćby mity etnogenetyczne Rusinów Karpackich, akceptowane bezkrytycznie także przez niektórych przedstawicieli świata nauki, że przodkowie Łemków i Bojków zamieszkiwali Beskidy już przed IX w. n.e., że od zawsze byli częścią wschodniej Słowiańszczyzny, że wywodzą się od ludu tzw. Białych Chorwatów, że ich ziemie zostały w IX w. zajęte przez państwo morawskie, wtedy przyjęli chrzest, etc., etc…
Przedmiotem wykładu prof. Michała Parczewskiego będzie m.in. analiza najnowszych danych archeologicznych oraz historycznych, w świetle których żaden z powyższych mitów nie ma racji bytu, ponieważ od połowy V do 2. połowy XIV w. n.e. teren przyszłej Łemkowszczyzny i Bojkowszczyzny był w zasadzie bezludny, pomijając słabe efekty prób zagospodarowania niektórych dolin rzecznych w XIII-XIV w. Jesteśmy przekonani, że niezależnie od stopnia fascynacji Łemkowszczyzną, czy szeroko rozumianą ideą karpatorusińską warto sięgnąć do źródeł i osiągnięć współczesnej nauki, a niepowtarzalną okazją ku temu będą właśnie najbliższe Spotkania Karpackie online. Czytaj dalej →

Bibliografia Almanachu karpackiego „Płaj”

10 marca 2023 | Płaj - tomy wydane, Wydarzenia

Po trochę przydługim i mocno opóźnionym w stosunku do składanych obietnic procesie twórczym, udało nam się wreszcie zebrać w całość Bibliografię zawartości wszystkich wydanych tomów – od pierwszego po sześćdziesiąty – Almanachu karpackiego „Płaj”. Zawiera ona spisy treści poszczególnych tomów, zestawienie wszystkich autorów wraz z kompletem ich opublikowanych tekstów, oraz autorski indeks tematyczny. Bibliografia w pełnej wersji jest już dostępna w formacie PDF na naszym portalu i żeby ją pobrać wystarczy kliknąć na znajdującą się tu obok okładkę.
Przewidujemy też w najbliższym czasie wydanie jej tradycyjnym drukiem w nakładzie, który umożliwi zaopatrzenie w nią najważniejszych bibliotek oraz wszystkich zainteresowanych posiadaniem wersji papierowej. O tym, że już się ukazała wydrukowana wersja Bibliografii poinformujemy w osobnym poście.

Nagranie spod Łopiennika

5 marca 2023 | Spotkania Karpackie | Na temat: ,

Miło nam poinformować, że dostępne jest już tu pod tym linkiem nagranie ostatnich Spotkań Karpackich online, na których dr hab. Grażyna Stojak, prof. UR przedstawiła ekscytującą opowieść pt. „O Łotoczce, Łopienniku i Łopience”. Nagranie obejmuje oczywiście także bardzo ciekawą dyskusję jaka wywiązała się po prelekcji, w której wzięli uczestnicy Spotkań, a z której dowiedzieliśmy się wielu nieznanych szczegółów tak o Olgierdzie Łotoczko, jak i o schronisku pod Łopiennikiem.
Wszystkich, którzy chcieli by poznać twórczość literacką Olgierda zachęcam do przeczytania zamieszczonych w 33 tomie Płaju jego dwóch tekstów prozy poetyckiej „Przez most biegnie” i „Suche Rzeki” drukowanych pierwotnie w Twórczości. W tym samym tomie wart polecenia jest także piękny esej Barbary Tondos pt. „List do Małego Olgierda czyli wspomnienie o poecie, historyku sztuki i człowieku gór, Olgierdzie Łotoczko. Tak się dobrze składa, że tom ten za jedyne 24 zł można jeszcze zakupić w Oficynie wydawniczej „Rewasz”.
Natomiast tych, którzy chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej o owianym legendą schronisku „Pod Łopiennikiem” odsyłam do książki „Pół wieku w górach. 1957-2007 czyli dzieje Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich w Warszawie” pod red. Andrzeja Wielochy (teksty o schronisku zamieszczone na stronach 51-54, 95-102), której nakład jest wprawdzie już dawno wyczerpany, ale którą w wersji elektronicznej (pdf) można pobrać po kliknięciu na jej okładkę widoczną tu obok.
I oczywiście jak zwykle zapraszamy na kolejne Spotkania Karpackie online 30 marca o godz. 19, na których prof. dr hab. Michał Parczewski, członek naszego Towarzystwa przedstawi referat zatytułowany „Początki Łemkowszczyzny – fakty i mity”. Zapowiada się ciekawie!

Łegiń z Mikuliczyna z fłojerą w dziobińce

2 marca 2023 | Aukcyjne karpatiana | Na temat:

W Domu aukcyjnym Ostoya na 220 Aukcji, która odbędzie się 4 marca 2023 r. o godz. 17 można będzie zakupić figurujący pod nr katalogowym 001 bardzo piękny obraz pędzla Michała Sozańskiego pt. Młody Hucuł (akwarela, papier; 79 x 45 cm). Przedstawia on zawadiackiego łeginia przepasanego wspaniałym szerokim, skórzanym czeresem z przewieszoną przez ramię dziobińką, z której wystaje fłojyera, a może denciwka. Cena wywoławcza jedyne 3500 zł.
Autor tej akwareli Michał Sozański (1853 – 1923), lwowski malarz, uczeń Leonarda Marconiego, był m.in. współtwórcą „Panoramy Racławickiej”. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach, m.in. w muzeum Czapskich, w Muzeum Historycznym i Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie, także w Warszawie, Łańcucie i w Lesznie, oraz na Ukrainie w Lwowskiej Galerii Obrazów.
A w nawiązaniu do naszego poprzedniego posta myślę, że tak właśnie mógł wyglądać watażka Kudil, wędrujący z fłojerą w dziobińce by uratować ludzi z syrojidzkiej niewoli. Prawdę mówiąc nie miałbym nic przeciwko temu. Sądząc po minie i dzisiejszych syrojidów by pogonił do samej Moskwy.