Wszystko na temat: Beskid Niski

Między Osławą a Jasiołką

Nakładem Wydawnictwa „Libra.pl” ukazała się w ostatnich dniach stycznia książka opatrzona dość rozbudowanym tytułem „Między Osławą a Jasiołką. Łemkowszczyzna Wschodnia w latach 1918–1939. Studium historyczno-etnograficzne”. Jej autorem jest członek Towarzystwa Karpackiego, historyk, regionalista, kustosz Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku i autor licznych publikacji dr Hubert Ossadnik. Publikacja jest obszerną monografią naukową wschodniej Łemkowszczyzny w okresie międzywojennym wzbogaconą niezwykle interesującym materiałem ikonograficznym, w tym wieloma niepublikowanymi dotąd fotografiami. Autor wykorzystał w swojej pracy mało znane dotychczas kwestionariusze sanockiego Inspektoratu Szkolnego z połowy lat 30. XX wieku, co pozwoliło ukazać wieloaspektowy świat Łemków oczyma nauczycieli wiejskich i oddać bardzo wiarygodnie realia owego czasu. Książka opisuje wybrane elementy kultury materialnej – układ wsi, budownictwo, wnętrza chałup, obrzędy budowy domu, zajęcia ludności, pożywienie, stan zdrowotny, higienę i medycynę ludową. Głównie na podstawie własnych badań autor przedstawia Łemków, jako lokalne społeczności, z ich aktywnością polityczną, społeczną i gospodarczą, emigracje zarobkowe, miejscowe stosunki wyznaniowe, obrzędy i zwyczaje doroczne oraz rodzinne, zwyczajów i obrzędów pogrzebowych.

„Opłatek” i tablica na Cergowej

„Opłatek” na szczycie Cergowej (716 m n.p.m.) w Beskidzie Niskim, to XXVII Mauzerowe Spotkanie Opłatkowo-Noworoczne, które odbyło się 8 stycznia 2023 roku. Tym razem poświęcone było upamiętnieniu Ryszarda Majki „Mauzera”. Największa grupa turystów wyruszyła z Lipowicy, pozostali wędrowali od Dukli, Jasionki oraz Zawadki Rymanowskiej. Na szczycie „Królowej Beskidu Dukielskiego” podzielono się opłatkiem w postaci chleba z masłem, okraszonego czosnkiem niedźwiedzim. Składano sobie życzenia, które na Cergowej, zabrzmiały szczególnie. Tradycji stało się  zadość. Następnie uczestnicy spotkania zgromadzili się przy głazie piaskowca, aby odsłonić tablicę poświęconą zmarłemu w 2021 roku Ryszardowi Majce „Mauzerowi” – przewodnikowi beskidzkiemu, znakarzowi szlaków górskich i prezesowi Oddziału PTTK w Krośnie. To Mauzer ponad 20 lat temu zainicjował „opłatek” na Cergowej. Wielokrotnie bywał na tym szczycie i była to jego ukochana góra. Tradycyjnie, jak co roku, po zejściu do Złotej Studzienki było ognisko i pogaduchy o górskich planach  na 2023 rok. Na koniec podziękowania dla: Nadleśnictwa Dukla za zgodę na postawienie głazu z tablicą, pracowników ZUL z Zawadki Rymanowskiej za wywiezienie na szczyt skały o wadze 1500 kg, Kopalni Lipowica za ufundowanie piaskowca i transport do Zawadki, Andrzeja Samborowskiego-Zajdla za wykonanie tablicy, koleżanek i kolegów z Oddziału PTTK w Krośnie i wszystkich tych, którzy licznie przybyli na Cergową.

Bartłomiej Machowski Czytaj dalej

Tadeusz Trajdos o twórczości malarskiej Zomphów

Na ostatnich w tym roku Spotkaniach Karpackich online, które odbyły się 15 grudnia i miały trochę inną formułę niż wszystkie poprzednie, prof. Tadeusz Mikołaj Trajdos, członek naszego Towarzystwa, przedstawił swoją najnowszą publikację zatytułowaną „Warsztat malarski Alojzego Zompha w Bardiowie oraz Wiktora Zompha w Bardiowie i Krynicy w drugiej połowie XIX wieku”, wydaną przez Komisje Wydawniczą SKPB Warszawa jako pierwszy tom nowej serii „Biblioteka Magur”. Wydanie tej pracy sygnalizowaliśmy już wcześniej na naszym portalu. Nagranie autorskiej prezentacji tej ciekawej, odsłaniającej kulisy twórczości Alojzego i Wiktora Zomphów książki, udostępniamy niniejszym wszystkim zainteresowanym (dostępne także na naszym kanale na YouTobe).
A ponieważ wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują na to,  że w przyszłym roku Spotkania Karpackie online będą kontynuowane, już dziś na nie zapraszamy. Szczegółowy program pojawi się na naszej stronie wkrótce.

Początki Łemkowszczyzny

Muzeum Ziemi Bieckiej zaprasza we wtorek 20 grudnia 2022 roku o godzinie 15 do swojej siedziby w „Domu z Basztą” przy ul. Węgierskiej 1 na Dziesiąte Bieckie Spotkanie Naukowe, na którym jubileuszowy wykład zatytułowany „Początki Łemkowszczyzny – mity a rzeczywistość dziejowa” wygłosi prof. dr hab. Michał Parczewski.
Prof. Michał Parczewski specjalizuje się w archeologii średniowiecza, początkach kultury słowiańskiej w Polsce, oraz wczesnośredniowiecznym osadnictwie w Karpatach. Jest wykładowcą akademickim, autorem wielu publikacji, m. in. wydanej w 1991 r. książki pt. Początki kształtowania się polsko-ruskiej rubieży etnicznej w Karpatach. U źródeł rozpadu Słowiańszczyzny ma odłam wschodni i zachodni. Jest członkiem Towarzystwa Karpackiego.

Nagranie z opowieści o „Maguryczu”

W ostatni listopadowy czwartek twórca „Magurycza” Szymon Modrzejewski na Spotkaniu Karpackim online nie tylko opowiedział o swojej wieloletniej pracy nad ratowaniem popadających w ruinę nagrobków i figur przydrożnych, ale wtajemniczył słuchaczy w niedostępny dla zwykłych zjadaczy chleba świat sztuki sepulkralnej. I tak jak zapowiadaliśmy, spotkanie z nim było naprawdę niezwykle interesujące. Zatem jeżeli ktoś je przegapił lub z jakiś przyczyn nie mógł oglądać, teraz może nadrobić zaległości, upubliczniamy bowiem niniejszym jego nagranie pod tym linkiem. Zapraszamy do oglądania.

Raz jeszcze o nagrobkach w Mszanie

Po zakończeniu restauracji XIX-wiecznych łemkowskich nagrobków na cmentarzu w beskidzkoniskiej Mszanie, o którym to przedsięwzięciu pisaliśmy już na naszym portalu dwukrotnie, na stronie internetowej Mszany pani sołtys Ewa Kaczmarska-Więckowska zamieściła piękne podziękowanie dla wszystkich darczyńców, którzy swoją ofiarnością przyczynili się do zrealizowania tego projektu. Jest tam też do obejrzenia obszerna relacja fotograficzna z kolejnych etapów prac, w której można na przykładach konkretnych nagrobków zobaczyć ich efekty. Wart podkreślenia jest fakt, że w tym przedsięwzięciu, pod fachową opieką Szymona Modrzejewskiego wzięło udział także wielu mieszkańców Mszany.

Łemkowskie nagrobki w Mszanie jak nowe

Rok temu na naszym portalu pisaliśmy o staraniach sołtys beskidzkoniskiej Mszany pani Ewy Kaczmarskiej-Więckowskiej czynionych wokół restauracji starych XIX-wiecznych łemkowskich nagrobków znajdujących się na terenie cerkwiska i na cmentarzu. Zamieściliśmy też jej apel o finansowe wsparcie tej inicjatywy, przy okazji przypominając mszańskiego parocha Grzegorza Ławrowskiego i jego ogromnie zasłużoną dla tych terenów rodzinę. Dziś z radością spieszymy poinformować, że starania pani sołtys przyniosły pozytywny efekt ponieważ dzięki zgromadzonym przez nią funduszom wszystkie stare nagrobki na cmentarzu zostały przez Szymona Modrzejewskiego z „Magurycza” ustabilizowane i starannie odnowione, a na cerkwisku stanął osadzony w piaskowcowym monolicie oryginalny krzyż niegdyś wieńczący mszańską cerkiew. Nisko kłaniamy się pani Ewie i gorąco dziękujemy za jej wysiłki i trud włożony w ratowanie łemkowskich pamiątek. Mamy nadzieję, że za jej przykładem pójdą inni. Czytaj dalej

Na pięćdziesięciolecie „Magur”

„Magury” czyli rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom wydawane są od 1972 roku przez  Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy. Pierwsze zeszyty ukazywały się jako informatory ogólnopolskiego studenckiego rajdu w Beskidzie Niskim. Z czasem straciły bezpośredni związek z rajdem i stały się samodzielnym czasopismem, w którym dominowała tematyka beskidzkoniska i łemkowska. Na początku lat 90. „Magury” wydawane były przez Towarzystwo Karpackie, jednak gdy okazało się, że wydawanie dwóch czasopism przerasta nasze możliwości, ograniczyliśmy się do Almanachu karpackiego „Płaj”. Na szczęście, po niewielkiej przerwie w SKPB znalazła się ekipa, która podjęła wydawanie „Magur” i robi to z doskonałym skutkiem do dziś.  Serdeczne gratulacje składamy obecnej Redakcji, a dla uczczenia tego okrągłego jubileuszu postanowiliśmy udostępnić czytelnikom opracowanie przygotowane przez członka Towarzystwa Karpackiego Macieja Miśkowca zawierające bibliografię Magur za lata 1972-2000 uzupełnioną o zawartość pozostałych, wydanych do dziś zeszytów.  Udostępniamy także w formacie PDF zdygitalizowane „Magury 91”, wydane pod wspólnym szyldem Towarzystwa Karpackiego i Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich. Zeszyt ten, którego okładkę zdobi zdjęcie z pierwszego po wojnie łemkowskiego kermeszu w Olchowcu, wypełnieją w całości łemkowskie tematy, które mimo upływu lat  – jak się wydaje – nic nie straciły ze swojej aktualności.

Najnowsze wydawnictwa SKPB Warszawa

Magury ’22 Rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom pod redakcją Sławomira Michalika i Anety Załugi, liczy 230 stron. Zawartość:
– Stanisław Kryciński, Katalog wybranych miejsc obronnych między Gorlicami a Przemyślem;
– Roman Reinfuss, Zbójnictwo w Karpatach wschodnich i środkowych;
– Szczęsny Morawski, Zbójce podgórskie (wyimki);
– Tomasz Borucki, Dwa przyczynki do terminologii zbójnictwa – beskidnik i bursa;
– Adam Baniak, Inwentaryzacja zabudowań w Hucie Wysowskiej;
– Adam Baniak, Orzeł z Łosia;
– Przemysław Pilich, Sanktuarium w Tuchowie;
– Andrzej Piecuch, Osobliwości geologiczne i przyrodnicze Białej Skały noszącej obecnie nazwę Stożek (852 m n.p.m.);
– Paweł Kukurowski, Potyczka pod Szymbarkiem 7 września 1939 roku w świetle przekazów niemieckich;
– Jakub Łobocki, Rozmowa ze Stanisławem Krycińskim na temat Beskidu Niskiego;
Pół wieku Magur!;
– Piotr Bonik, Relacja z obchodów 65-lecia SKPB Warszawa;
– Sławomir Michalik, Przegląd pozycji wydawniczych na temat Beskidu Niskiego wydanych w 2021 roku.

Warsztat malarski Alojzego Zompha w Bardiowie oraz Wiktora Zompha w Bardiowie i Krynicy w drugiej połowie XIX wieku autorstwa Tadeusza M. Trajdosa to pierwszy tom serii zatytułowanej „Biblioteka Magur”. Praca prezentuje twórczość Alojzego i Wiktora Zomphów, Węgrów malujących w II połowie XIX w. głównie dla cerkwi greckokatolickich na pograniczu węgierskiego Szarysza i galicyjskiej Sądecczyzny, oraz kontekst społeczny, etniczny i kulturalny tej twórczości. Omawia ówczesną sytuację w Bardiowie, gdzie mieściła się pracownia Alojzego Zompha i w Krynicy-Zdroju, do której w 1872 roku przeniósł się Wiktor Zomph, syn Alojzego. Opracowanie koncentruje się na charakterystyce stylu, ikonografii i umiejętności kompozycyjnych malarzy na tle ówczesnej praktyki artystów proweniencji rzymskokatolickiej, pracujących dla odbiorców greckokatolickich. Do pracy dołączono katalog z wykazem rozpoznanych dzieł Alojzego i Wiktora Zomphów.

Zrzutka na polichromię gładyszowskiej cerkwi

Cerkiew greckokatolicka pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszowie została wzniesiona w 1939 r. Jest jedną z nielicznych na terenie Polski świątyń reprezentujących tzw. styl narodowy. Ze względu na wybuch wojny i późniejsze wysiedlenia ludności (1944 – 1947) nie został zrealizowany malarski wystrój świątyni. W okresie powojennym cerkiew była użytkowana wyłącznie przez wspólnotę rzymskich katolików. Dopiero w 1999 r. świątynia powróciła do pierwotnych właścicieli. W 2006 r. umieszczono w niej ikonostas, a w 2019 r. powstał projekt polichromii figuralno-ornamentalnej wnętrza kopuły i tamburu wykonany na Wydziale Malarstwa Sakralnego Lwowskiej Państwowej Akademii Sztuk Pięknych wyłoniony w drodze konkursu specjalnie do wnętrza gładyszowskiej cerkwi. W stylistyce i formie nawiązują one do estetyki wystrojów cerkwi w latach 20. i 30. XX w. Monumentalne malowidła przedstawiają  archaniołów i ewangelistów, i są wysokiej klasy dziełami sztuki sakralnej, które harmonijnie wkomponowano w zabytkowe wnętrze. Postacie są bardzo dużych rozmiarów, gdyż szczyt kopuły znajduje się ponad 13 m nad ziemią. Powstaje dzieło współczesnej sztuki sakralnej o wysokich walorach artystycznych, osadzone zarazem w dawniejszej tradycji obrazowania. Prace posiadają wszystkie wymagane pozwolenia, w tym władz konserwatorskich. I chociaż artyści pracują za niewielkie stawki i zwrot kosztów materiału, wykonanie tej polichromii przerosło możliwości finansowe parafii, która liczy zaledwie 10 rodzin. Dlatego zwraca się ona z prośbą o wsparcie tego przedsięwzięcia miedzy innym za pośrednictwem portalu „Zrzutka” pod tym linkiem. Nazwiska darczyńców będą eksponowane na pamiątkowej tablicy wewnątrz świątyni.