Wszystko na temat: Łemkowszczyzna

Najnowsze wydawnictwa SKPB Warszawa

29 września 2022 | Nowości wydawnicze | Na temat: ,

Magury ’22 Rocznik krajoznawczy poświęcony Beskidowi Niskiemu i Pogórzom pod redakcją Sławomira Michalika i Anety Załugi, liczy 230 stron. Zawartość:
– Stanisław Kryciński, Katalog wybranych miejsc obronnych między Gorlicami a Przemyślem;
– Roman Reinfuss, Zbójnictwo w Karpatach wschodnich i środkowych;
– Szczęsny Morawski, Zbójce podgórskie (wyimki);
– Tomasz Borucki, Dwa przyczynki do terminologii zbójnictwa – beskidnik i bursa;
– Adam Baniak, Inwentaryzacja zabudowań w Hucie Wysowskiej;
– Adam Baniak, Orzeł z Łosia;
– Przemysław Pilich, Sanktuarium w Tuchowie;
– Andrzej Piecuch, Osobliwości geologiczne i przyrodnicze Białej Skały noszącej obecnie nazwę Stożek (852 m n.p.m.);
– Paweł Kukurowski, Potyczka pod Szymbarkiem 7 września 1939 roku w świetle przekazów niemieckich;
– Jakub Łobocki, Rozmowa ze Stanisławem Krycińskim na temat Beskidu Niskiego;
– Pół wieku Magur!;
– Piotr Bonik, Relacja z obchodów 65-lecia SKPB Warszawa;
– Sławomir Michalik, Przegląd pozycji wydawniczych na temat Beskidu Niskiego wydanych w 2021 roku.

Warsztat malarski Alojzego Zompha w Bardiowie oraz Wiktora Zompha w Bardiowie i Krynicy w drugiej połowie XIX wieku autorstwa Tadeusza M. Trajdosa to pierwszy tom serii zatytułowanej „Biblioteka Magur”. Praca prezentuje twórczość Alojzego i Wiktora Zomphów, Węgrów malujących w II połowie XIX w. głównie dla cerkwi greckokatolickich na pograniczu węgierskiego Szarysza i galicyjskiej Sądecczyzny, oraz kontekst społeczny, etniczny i kulturalny tej twórczości. Omawia ówczesną sytuację w Bardiowie, gdzie mieściła się pracownia Alojzego Zompha i w Krynicy-Zdroju, do której w 1872 roku przeniósł się Wiktor Zomph, syn Alojzego. Opracowanie koncentruje się na charakterystyce stylu, ikonografii i umiejętności kompozycyjnych malarzy na tle ówczesnej praktyki artystów proweniencji rzymskokatolickiej, pracujących dla odbiorców greckokatolickich. Do pracy dołączono katalog z wykazem rozpoznanych dzieł Alojzego i Wiktora Zomphów.

Zrzutka na polichromię gładyszowskiej cerkwi

6 września 2022 | Wydarzenia | Na temat: , ,

Cerkiew greckokatolicka pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszowie została wzniesiona w 1939 r. Jest jedną z nielicznych na terenie Polski świątyń reprezentujących tzw. styl narodowy. Ze względu na wybuch wojny i późniejsze wysiedlenia ludności (1944 – 1947) nie został zrealizowany malarski wystrój świątyni. W okresie powojennym cerkiew była użytkowana wyłącznie przez wspólnotę rzymskich katolików. Dopiero w 1999 r. świątynia powróciła do pierwotnych właścicieli. W 2006 r. umieszczono w niej ikonostas, a w 2019 r. powstał projekt polichromii figuralno-ornamentalnej wnętrza kopuły i tamburu wykonany na Wydziale Malarstwa Sakralnego Lwowskiej Państwowej Akademii Sztuk Pięknych wyłoniony w drodze konkursu specjalnie do wnętrza gładyszowskiej cerkwi. W stylistyce i formie nawiązują one do estetyki wystrojów cerkwi w latach 20. i 30. XX w. Monumentalne malowidła przedstawiają  archaniołów i ewangelistów, i są wysokiej klasy dziełami sztuki sakralnej, które harmonijnie wkomponowano w zabytkowe wnętrze. Postacie są bardzo dużych rozmiarów, gdyż szczyt kopuły znajduje się ponad 13 m nad ziemią. Powstaje dzieło współczesnej sztuki sakralnej o wysokich walorach artystycznych, osadzone zarazem w dawniejszej tradycji obrazowania. Prace posiadają wszystkie wymagane pozwolenia, w tym władz konserwatorskich. I chociaż artyści pracują za niewielkie stawki i zwrot kosztów materiału, wykonanie tej polichromii przerosło możliwości finansowe parafii, która liczy zaledwie 10 rodzin. Dlatego zwraca się ona z prośbą o wsparcie tego przedsięwzięcia miedzy innym za pośrednictwem portalu „Zrzutka” pod tym linkiem. Nazwiska darczyńców będą eksponowane na pamiątkowej tablicy wewnątrz świątyni.

Zapis prelekcji „Łemkowie dzisiaj”

1 sierpnia 2022 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Zgodnie z tradycją Karpackich Spotkań online zamieszczamy zapis transmisji ostatniej ich odsłony, którą wypełniła interesującą prelekcją prof. Ołena Duć-Fajfer, a której tytuł brzmi „Łemkowie dzisiaj – między zanikaniem odrębności a rewitalizacją kultury”. Niestety burza szalejąca w czasie Spotkań nad doliną górnej Ropy spowodowała problemy z transmisją sygnału, a w konsekwencji przerwy w samej prelekcji. Opracowując zapis Spotkań starliśmy się je usunąć, ale nie wszystko udało się wygładzić, więc z góry przepraszamy za wszelkie utrudnienia w odbiorze. Jak zwykle serdecznie zapraszamy też na kolejne Spotkania Karpackie w czwartek 25 sierpnia 2022 r. o godz. 19, a których treścią będzie wykład dr. Jurija Nesteruka ze Lwowa „O unikalnych roślinach Pasma Czarnohory i historii ich badań”.

Łemkowie – między zanikaniem a rewitalizacją

15 lipca 2022 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Zapraszamy na siódme tegoroczne Spotkania Karpackie online w czwartek 28 lipca o godz. 19, na których prof. Ołena Duć-Fajfer przedstawi prelekcję zatytułowaną „Łemkowie dzisiaj – między zanikaniem odrębności, a rewitalizacją kultury”. Nie zdajemy sobie najczęściej sprawy z faktu, że wśród Łemków procesy kulturowo-tożsamościowe cechują się dużą dynamiką w relacji do kultur dominujących. Nasz gość, z perspektywy badaczki wewnętrznej, realizującej założenia humanistyki zaangażowanej – przedstawi dwie główne tendencje: asymilacyjną (na dwa odmienne sposoby prowadzącą do zaniku różnicy w stosunku do dominujących wzorów kulturowych) oraz rewitalizacyjną (modele emancypacyjny i rdzenny) jaka obecnie realizowana jest przez aktywne koncepcyjnie środowiska łemkowskie. W ten sposób zapoznać się będziemy mogli z pogłębioną diagnozą co do skali zagrożenia zaniku łemkowskiej odrębności. Jesteśmy przekonani, że refleksje prof. Ołeny Duć-Fajfer nad omawianymi zjawiskami mogą i powinny wpływać na postawy społeczne i wyobrażenia dotyczące kultur mniejszości narodowych i etnicznych. Tu warto przypomnieć, że Pani Ołena gościła już na Spotkaniach Karpackich w 2012 r. w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie z prelekcją o działalności Ruskiej Bursy i kodyfikacji języka łemkowskiego, a także opublikowała wiele tekstów w Almanachu karpackim „Płaj”. Czytaj dalej →

Łemkowskie spotkania w Zyndranowej

28 czerwca 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

W niedzielę 3 lipca serdecznie zapraszamy do Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры) na spotkania z autorami książek poświęconych Łemkowszczyźnie.
A oto co w programie:
– godz. 14 Stanisław Kryciński i jego trylogia łemkowska;
– godz. 15 Mania Strzelecka i jej nowa książka dla dzieci ,,Nikifor”, plastyczno-literacka opowieść o genialnym malarzu z Krynicy;
– godz. 16 Akcja „Wisła” oraz działania przesiedleńcze po jej formalnym zakończeniu – spotkanie autorskie z prof. Janem Pisulińskim, który opowie o nowym i znacznie rozszerzonym wydaniu swojej monografii „Akcja Specjalna »Wisła«”;
– godz. 17 „Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów” – spotkanie autorskie z prof. Paulem Robertem Magocsim, zakończone dyskusją wokół idei Rusi Karpackiej;
– godz. 18.30 Koncert muzyki łemkowskiej w wykonaniu duetu Hancia i Slavko, czyli Anny Kwas i Jarka Mazura. Zaś na zakończenie wspólne ognisko, a w przerwach między spotkaniami możliwość zwiedzania Muzeum Kultury Łemkowskiej.

Karpatorusini pod osłoną gór

18 czerwca 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

Z prawdziwą przyjemnością zapraszamy do udziału w spotkaniach autorskich prof. Paula Roberta Magocsi’ego z okazji wydanej właśnie przez oficynę Libra.pl po polsku jego monografii naukowej dotycząca historii zamieszkującej Karpaty ludności rusińskiej pt. „Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów” (w przekładzie Marka Króla). W porównaniu z wydaną także po polsku przed siedmioma laty książką tego autora pt. „Naród znikąd. Ilustrowana historia Rusinów Karpackich”, to opracowanie liczące bez mała 600 stron, zawiera znacznie więcej informacji, szczególnie w zakresie historii współczesnej tego regionu Karpat.
Spotkania odbędą się:
– 27 czerwca, godz. 18, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, ul. Kredytowa 1. Spotkanie poprowadzą Robert Zydel, dyrektor Państwowego Muzeum Etnograficznego oraz dr hab. Tomasz Stryjek,
– 28 czerwca, godz. 17:30, Polska Akademia Umiejętności Kraków, ul. Sławkowska 17, Duża Aula. Spotkanie poprowadzą dr hab. Andrzej A. Zięba oraz dr hab. Helena Duć-Fajfer,
– 29 czerwca, godz. 18, Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach ul. Wróblewskiego 10A. Spotkanie poprowadzą Zdzisław Tohl, dyrektor Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów oraz dr hab. Jan Pisuliński,
– 30 czerwca, godz. 17, Muzeum Historyczne w Sanoku Sala 25 Obrazów. Spotkanie poprowadzą dr hab. Helena Duć-Fajfer, oraz dr Jarosław Serafin dyrektor Muzeum Historycznego w Sanoku,
– 3 lipca, godz.15, Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры).
Towarzystwo Karpackie – nie bez satysfakcji – przyjęło patronat medialny nad tym wydarzeniem.

32. Łemkowski Kermesz w Olchowcu

10 maja 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

Z nieukrywaną radością śpieszymy poinformować, że Zjednoczenie Łemków, będące organizatorem olchowieckich kermeszy zamieściło na swojej stronie internetowej plakat 32 Kermeszu w Olchowcu. Wprawdzie poza terminem, w którym ma się on odbyć, to znaczy 21-22 maja 2022 r. więcej szczegółów o jego programie na razie jeszcze nie znamy, warto natomiast odnotować, że opublikowany plakat ozdabia historyczna już dziś fotografia wykonana przez Tadeusza Kiełbasińskiego przed jego zabytkową chyżą w 1982 r.
Przedstawia ono członków olchowieckich rodzin – Gabłów, Toropiłów, Mikulików i Romańczaków pięknie ubranych w łemkowskie stroje ze zbiorów Tadeuszowych, a także własne przechowywane w domowych skrzyniach. Wiele zachodu i cierpliwości wymagało od Tadeusza przekonanie sąsiadów do założenia tych strojów, czemu trudno się dziwić jeżeli weźmie się pod uwagę powojenne tragiczne losy Łemków, ale udało się i był to pierwszy krok do odnowienia kermeszowych uroczystości w Olchowcu. Zdjęcie to opublikowane zostało po raz pierwszy w jednodniówce „Głos spod Horbu” wydanej przez Towarzystwo Karpackie z okazji kiermeszu w 1996 r. A więcej o kermeszach w Olchowcu można przeczytać tu.

O Akcji „Wisła” na Sądecczyźnie

27 kwietnia 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

Zapraszamy na spotkanie autorskie z dr Anną Wilk, historykiem, pracownikiem naukowym Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, która opowie o przebiegu Akcji „Wisła” na Sądecczyźnie w 1947 r. i o jej konsekwencjach. Spotkanie odbędzie się w Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju, w czwartek, 5 maja 2022 r. o godz. 17, a poprowadzi je Zbigniew Wolanin. Tu warto przypomnieć, po pierwsze, że patron Muzeum w Romanówce był w ramach Akcji „Wisła” dwukrotnie wywożony z Krynicy, a po drugie, że dr Anna Wilk jest autorką szeregu artykułów o tej tematyce, w tym m.in. Przesiedlenie Łemków sądeckich w ramach akcji „Wisła”. Biuletyn Ukrainoznawczy, R. 2007–2011; oraz Zmiany w rozmieszczeniu i strukturze ludności łemkowskiej na terenie powiatu nowosądeckiego w latach 1900–1947, Studia Geohistorica, nr 8.

Ślub łemkowski sprzed blisko pół wieku

25 marca 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

Czterdzieści trzy lata temu trójka studentów, członków Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich z Lublina filmowała i fotografowała łemkowski ślub w Gładyszowie i Zdyni. Po latach jeden z owej trójki, Jerzy Montusiewicz, członek Towarzystwa Karpackiego niemałym nakładem sił i środków postanowił wykonane wówczas nagrania i filmy zdygitalizować i udostępnić szerokiej publiczności. W efekcie powstał wzruszający, unikalny dokument, który zamieszczamy na naszym portalu. Młodą parą biorącą ślub w zdyńskiej cerkwi 29 kwietnia 1979 roku byli Piotr i Anna. Pan młody, Piotr Trochanowski to znany dziś poeta i działacz łemkowski, redaktor „Besidy” Petro Murianka. Starostą weselnym był nieżyjący już dziś, nieodżałowany Fedor Gocz, postać której zasług dla Łemkowszczyzny nie sposób przecenić. Wśród drużbów i gości można rozpoznać jeszcze wiele innych znanych postaci, w tym członków legendarnego już dziś zespołu pieśni i tańca „Łemkowyna”. Ze zrozumiałą nostalgią oglądamy nagrane wówczas sceny i słuchamy oryginalnej muzyki, patrzymy małe Fiaty i Wołgi, i na niepodrabialne beskidzkoniskie błoto, którego dziś też już chyba nie ma.

Magury ’21 już są!

17 lutego 2022 | Nowości wydawnicze, Periodyki | Na temat: ,

Jeszcze nie wszyscy zdążyli przeczytać poprzedni zeszyt, a tu proszę bardzo, Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich z Warszawy oddaje w ręce czytelników kolejny numer „Magur”, rocznika krajoznawczego poświęconego Beskidowi Niskiemu i Pogórzom, redagowanego przez Anetę Załugę i Sławomira Michalika.
Przypisany jest on do roku 2021, a więc w zasadzie wczoraj i zawiera 176 stron, na których znalazły się następujące teksty:
– Wojciech Włoskowicz, Pożegnanie Przewodnika. Słowo na ostatnią drogę Piotra Malca (1967–2021);
– Andrzej Piecuch, Architektura i tajemnice wyposażenia dawnej drewnianej cerkwi pw. św. Łukasza Ewangelisty w Izbach;
– Piotr Paweł Wirchniański, Teresa Banias, Historia i teraźniejszość zborowskiej Makowicy oraz kasztelu Gładyszów w Szymbarku;
– Bogdan Huk, Państwo versus wieś. Przypadek Wisłoka Wielkiego w 1946 roku;

– Tomasz Sulej, Wykopaliska Klubu Młodego Paleontologa w nowym stanowisku ze śladami morskich bezkręgowców w Regietowie w Beskidzie Niskim;
– Varia.