Na początku roku nakładem Oddziału Nowotarskiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Związku Podhalan, Związku Polskiego Spisza i Towarzystwa Przyjaciół Orawy ukazała się książka zatytułowana „Związek Górali Spisza i Orawy. W służbie społeczeństwa, narodu i państwa 1931-1939”. Na jej zawartość składają się materiały z konferencji naukowej, która odbyła się 11 listopada 2006 roku na Zamku w Niedzicy. Czytaj dalej
Wojciech Krukar
[fragmenty] [pominięto przypisy i większość ilustracji]
(…)
Dzisiaj mówimy więc o dwóch źródłach Sanu. Najbardziej znane jest źródło Studnik, położone na granicy polsko-ukraińskiej. Przed ostatnią wojną poniżej niego były żłoby do pojenia bydła, które lato spędzało w sezonowych stajniach w pobliżu. Za główny wyciek Sanu źródło to uznane zostało przez geografów z Uniwersytetu Lwowskiego w 1996 r. Wtedy odnowiono znajdujący się tu pomnik oraz ustawiono krzyż. 24 sierpnia, w piątą rocznicę proklamowania niepodległości Ukrainy, odprawiono uroczystą mszę świętą z udziałem ludności miejscowej. Prawosławny kapłan poświęcił wodę i źródło. Do ściany pomnika przymocowano tablicę. Podana tu wysokość – 950 m jest zdecydowanie zawyżona. Podstawa słupa granicznego nr 224 (a także pomnika) ma wysokość 888,6 m. Wyciek znajduje się około 1 m niżej. Ponadto w podane na pomniku współrzędne geograficzne wkradł się „czeski” błąd, tj. mamy pomyloną długość z szerokością geograficzną: 22o 52` 30„ пн ш i 49o 00` 10„сх д. Dokładne wartości koordynat geograficznych źródła Studnik wynoszą: i 22o 52` 43,2„E i 49o 00` 19,3„N.
Drugie ze źródeł położone jest w lesie Rubań, na południowy wschód od szczytu Piniaszkowego. Za główny wyciek Sanu uznane zostało przez kartografów WIG, a później, zapewne za polskimi mapami przedwojennymi, przez komisję niemiecko-sowiecką. To źródło leży najwyżej: 923 m i najbliżej głównego grzbietu karpackiego. Na źródło to, jako główny wyciek Sanu, wskazywał Z. Sikora w Płaju 32. Współrzędne źródła: 49o 00` 12,8„N i 22o 52` 24,8„E. Czytaj dalej
Kontynuując temat polsko-rumuńskich słupków granicznych (Jak wytyczano karpacka granicę, Płaj 33 str.90; Wyznaczenie granicy polsko-rumuńskiej, Płaj 35, str.171) publikujemy, jeszcze jeden tekst. Powstał on jako reakcja na apel wystosowany na łamach Płaju odnośnie informowania o stanie zachowania śladów po przedwojennej granicy polsko-rumuńskiej w Karpatach i jest swoistą inwentaryzacją zachowanych w terenie słupków. Wszystkie siedem odnalezionych słupków (9 jeżeli dodamy ten eksponowany w muzeum w Baia Mare i ten z Muzeum Niepodległości w Warszawie), to niestety słupki pośrednie (mniejsze). Z dużych słupków, zwieńczonych tarczami z godłami Polski i Rumuni nie zachował się żaden (w każdym razie jak dotąd nie udało się takiego znaleźć). Przed przystąpieniem do lektury artykułu dobrze jest zaopatrzyć się w mapę „Góry Czywczyńskie” w skali 1:75000, która była swego czasu załączona do Płaju 29.
A.W.
PŁAJ 36 (wiosna 2008) 224+16
zawartość tomu:
Piotr Janko: Wodociąg turczekowski i inne zabytki techniki „złotej” Kremnicy,
Mirosław J. Barański: Zagadkowa Mraźnica,
Łukasz Łuczaj: Bukiety święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Beskidzie Niskim i Dołach Jasielsko-Sanockich,
Ewa Bryła: W dolinie Tyrawki,
Wojciech Krukar: Gdzie jest główne źródło Sanu?
Tomasz Kosiek: Współczesne wesele we wsi rejonu turczańskiego w ukraińskich Karpatach,
Ewelina Grygier: Bitla,
Łukasz Quirini-Popławski: Muzeum Huculskie w Żabiem. Historia powstania, funkcjonowanie, współczesne próby reaktywacji,
Tadeusz M. Trajdos: Garść wspomnień i spostrzeżeń z Pokucia. Lato i jesień 2008, Czytaj dalej
Nakładem Slawistycznego Ośrodka Wydawniczego ukazał się Słownik górali polskich na Bukowinie, który zawiera kilkutysięczny wykaz słownictwa i jest pierwszymi tak poważnym opracowaniem dotyczącym tej specyficznej, polskiej grupy etnograficznej. Oboje badacze oparli swoje obserwacje na osobistym oraz rodzinnym doświadczeniu. Zbigniew Greń – z pogranicza czesko-słowacko-polskiego, Helena Krasowska z pogranicza ukraińsko-rumuńskiego. Podkreślić należy oryginalność zebranego materiału, pozyskanego od żyjących informatorów, sięgających pamięcią nawet do okresu międzywojennego.
Zbigniewa Greń i Helena Krasowska: Słownik górali polskich na Bukowinie, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 2008.
Nakładem COTG PTTK w Krakowie w ramach Biblioteki Górskiej ukazała się książka zatytułowana "Huculi, Bojkowie, Łemkowie – tradycja i współczesność. Stanisław Vincenz – po stronie dialogu. Wybór listów i fotografii”, zawierająca materiały z konferencji i towarzyszącej jej wystawy. Jedno i drugie wydarzenie miało miejsce w ramach Festiwalu Huculskiego im. Stanisława Vincenza w dniach 14-17.03.2008 r. Książka liczy 192 str. i wyposażona jest w liczne archiwalne fotografie.
Czytaj dalej
Andrzej Ruszczak
The adventures of Stanisław Vincenz and Jerzy Stempowski at the Hungarian border, 1939-1940
A reconstruction of three attempts to cross the border between occupied Poland and Hungary by two Polish writers in autumn 1939 and spring 1940, based on the dispersed, partially unpublished memoirs.
Andrzej Ruszczak
The correspondence of Stanisław Vincenz and Marijka Mogoruk
Letters that Stanislaw Vincenz has received from his former Hutzul neighbour in the sixties (20th cent.) translated and commented. Czytaj dalej
Stanisław Vincenz
(fragment)
Kto chce wędrować po górach huculskich, ten winien zdać sobie sprawę z odrębności i swoistości huculskiego czasu. Zwłaszcza jeśli przybywa z Zachodu, gdzie to podobno naprawdę uważają, — że czas to pieniądz. Pieniądz, duży czy mały, lecz jak każda jednostka monetarna ma w danej chwili ściśle określoną wartość, choćby nawet była zależna od wahań giełdy. Taka moneta ma wiele równych sobie, to znów mieści się bez reszty w jednostce większej. Tak też jest z tym czasem zachodnim. Ale nic podobnego nie ma na Huculszczyźnie. Udając się zatem w góry warto pamiętać o tym istnieniu odrębnego czasu huculskiego, inaczej wędrowca może spotkać niejedna niemiła niespodzianka, irytacja lufo nieporozumienie. Tym bardziej musi się zapoznać z tym czasem huculskim, jeśli chce, jak to się mówi, zawrzeć „pobratymstwo” z górskimi ludźmi i z całym górskim krajem, jeśli jest „przyjacielem Huculszczyzny” starego czy choćby nowego autoramentu. A jeszcze więcej winien zanurzyć się w ów czas huculski, — czas bez granic, bez słupów milowych, — ten, kto chce wynieść z tych gór coś jedynego w swoim rodzaju. Czytaj dalej
Płaj 35 (jesień 2007) 224+32
zawartość tomu:
Uwaga, konkurs!
O ilustracjach
Andrzej Ruszczak, Stanisława Vincenza i Jerzego Stempowskiego perypetie na granicy węgierskiej (1939–1940);
Andrzej Ruszczak, Korespondencja Stanisława Vincenza i Marijki Mogoruk;
Stanisław Vincenz, O czasie huculskim (wycieczkowe wspomnienia i refleksje);
Michał Kaczmarek, Śladami Stanisława Vincenza po Huculszczyźnie…;
Dariusz Dyląg, Vincenz – potrzeba własnej mitologii;
Andrzej Wielocha, Petro Szekeryk-Donykiw. Biografia nie całkiem kompletna;
Petro Szekeryk-Donykiw, Fłojera dziadka Iwańczyka;
Petro Szekeryk-Donykiw, Czarownik Ołeksy; Czytaj dalej
Właśnie ujrzał światło dzienne zapowiadany już w lipcu katalog wystawy zatytułowanej „Szlakami Huculszczyzny” prezentowanej latem tego roku w Muzeum Podkarpackim w Krośnie. Pierwsze 45 stron katalogu wypełnia interesujący tekst Urszuli Janickiej-Krzywdy zawierający podstawowe informacje o Huculszczyźnie i Hucułach, zakończony wyborem literatury. Tekst ilustrowany jest reprodukcjami pocztówek eksponowanych na wystawie, a pochodzących ze zbiorów Stanisława Władyki. Sam katalog podzielony jest na szereg działów – począwszy od wyrobów drewnianych, po przez odzież i tkaniny, broń i wyroby z metalu, ceramikę, malarstwo o tematyce huculskiej, ikony, aż po pisanki – nazwane dość oryginalnie w spisie treści „przedmiotami obrzędowymi”. Całość zamyka wykaz ilustracji zawartych w tekście oraz wykaz obiektów prezentowanych w katalogu.
