Wszystko na temat: Karpaty Wschodnie

„Via Transilvanica” czyli bardzo karpacko

4 września 2023 | Wydarzenia | Na temat: ,

„Via Transilvanica”  to stworzona przez stowarzyszenie Tășuleasa Social oraz przez ponad 10 000 wolontariuszy, licząca tysiąc czterysta kilometrów trasa turystyczno-kulturowa z Putnej do Drobeta-Turnu Severin, która przecina Rumunię z północy na południe przechodząc przez 7 regionów, wyjątkowych obszarów etnograficznych, podkreślając etniczną i kulturową różnorodność Rumunii.
Wystawę plenerową poświęconą temu projektowi można oglądać do 3 października br. w Warszawie przy ulicy F. Chopina 10, gdzie mieści się Ambasada Rumunii w Polsce. Przedstawia ona informacje na temat trasy, obszarów etnograficznych, przez które przebiega oraz elementów dziedzictwa architektonicznego i przyrodniczego, a także wartości, które projekt chciałby przekazać, skupiając się na rozwoju zrównoważonej turystyki, bezpośrednio związanej z historią i opowieściami o danym miejscu. Wystawa zachęca polską publiczność poprzez sugestywne zdjęcia do odkrywania różnorodności kulturowej i dziedzictwa przyrodniczego Rumunii. Trasa „Via Transilvanica” została wyróżniona Nagrodą Europejskiego Dziedzictwa „Europa Nostra” przyznawaną przez Komisję Europejską oraz Europa Nostra.

Pamięci Radka Kostuja

19 sierpnia 2023 | Wydarzenia | Na temat:

Miło nam poinformować, że w piątek 25 sierpnia 2023 roku w schronisku Cabana Alpina na przełęczy Prislop oddzielającej Góry Marmaroskie od Gór Rodniańskich odsłonięta zostanie polsko-rumuńska tablica upamiętniająca Radosława Kostuja członka naszego Towarzystwa, doskonałego znawcy i miłośnika Karpat rumuńskich, zmarłego tragicznie przed 14 laty. Ta przełęcz w głównym grzbiecie Karpat ze wspaniałym widokiem na Góry Rodniańskie to doskonałe miejsce dla upamiętnienia Radka i jego górskich pasji.

Góry od Radka

28 czerwca 2023 | Nowości wydawnicze | Na temat:

Niedługo minie 14 lat od tragicznej śmierci Radosława Kostuja, członka naszego Towarzystwa, doskonałego znawcy i miłośnika Karpat rumuńskich. Kilka dni temu w Centralnej Bibliotece Górskiej PTTK w Krakowie odbyło się poświęcone mu spotkanie, na którym zaprezentowano wydaną niedawno przez Wydawnictwo Ruthenus książkę zatytułowaną „Góry dla nas” i opatrzoną podtytułem „publikacje”. To już trzecia książka wydana staraniem matki Radka, pani Zofii, nieustającej w zabiegach o zachowanie Radkowej spuścizny. Znalazły się w niej skrupulatnie pozbierane mniejsze i większe teksty i notatki zamieszczane za życia autora w przeróżnych czasopismach i drukach ulotnych, między innymi dwa opublikowane w Almanachu Karpackim „Płaj”. Książkę poprzedza bardzo osobiste wprowadzenie Przemysława Rojka nawiązujące do wędrówek z Radkiem po Karpatach rumuńskich, a uzupełnia ją kilka odnalezionych wierszy Radka i jego biografia. Wyposażono ją także w wiele kolorowych zdjęć wykonanych przez samego autora.

Z wędrówek po górach Marmaroszu

30 kwietnia 2023 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Jak zwykle, tak i tym razem udostępniamy link z zapisem ostatnich Spotkań Karpackich online, na których zaprezentowano wspomnienia z wędrówek po górach rumuńskiego Marmaroszu w latach 2021 i 2022.

Zapraszamy też na następne Spotkania Karpackie online w czwartek 25 maja 2023 r. o godz. 19, na których dr Ewa Baniowska-Kopacz przedstawi referat pt.  Relikty struktury osadniczej a życie społeczności wiejskiej Beskidu Śląskiego.

Z Karpackimi w górach Marmaroszu

21 kwietnia 2023 | Spotkania Karpackie | Na temat: ,

Zapraszamy na czwarte w tym roku Spotkania Karpackie online, które odbędą się 27 kwietnia 2023 r., tradycyjnie w czwartek o godz. 19. Temat będzie rumuński. Tym razem podzielimy się z Wami refleksjami z wypraw Towarzystwa Karpackiego w góry rumuńskiego Marmaroszu, które odbyły się w latach 2021 i 2022. Będzie więc o wędrówce, o górach, o życzliwości napotkanych ludzi, o pogodzie, o marmaroskich cerkiewkach i bramach, o słupach granicznych, rumuńskich pasterskich psiskach, o wspólnych opowieściach przy ognisku. W 2021 r. w strugach deszczu udało nam się zdobyć Hnitessę, potem Torojagę, Michalecul i Farcaul, a w 2022 r . przejść w ciągu tygodnia całe pasmo Gór Rodniańskich od przełęczy Șetref do przełęczy Rotunda, z Pietrosulem i lneulem na czele. Poznaliśmy i zaprzyjaźniliśmy się z wieloma ciekawymi ludźmi, szczególnie w huculskiej Ruskiej Polanie (Poienile de sub Munte) i Krywej (Repedea). A tę wielowątkową opowieść karpacką poprowadzą Jurek Barylak z Michałem Grzelązką i Adamem Zamojskim oraz Witek Grzesik, który, jako doświadczony „rumunolog” uzupełni relację z wypraw TK o refleksje archiwalne i piękne fotografie z pobytu w rumuńskim Marmaroszu w roku 2004. Nie obejdzie się także bez wtrącenia pięciu groszy przez Pietera czyli Piotra Kamińskiego, kartografa, który z werwą przedstawi różne zawiłości i niezwykłości rumuńsko-wołoskich nazw terenowych.
Będzie arcykarpacko i arcyciekawie!
Czytaj dalej →

Zapisany wykład dr Tomasza Kośka

31 października 2022 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Zgodnie z utartym już zwyczajem udostępniamy nagranie z prelekcji dr. Tomasza Kośka o migracjach i zbieractwie jako elemencie lokalnej ekonomii we współczesnej wsi u podnóża Połoniny Krasnej. Została ona zaprezentowana w ostatni czwartek 27 października w ramach Spotkań Karpackich online, a teraz można ją obejrzeć tu.
Jednocześnie serdecznie zapraszamy na kolejne Spotkania Karpackie online, które odbędą się oczywiście w czwartek 22 listopada 2022 r., a które wypełni Szymon Modrzejewski opowieścią zatytułowaną Dajemy życie zmarłym – 36 lat społecznej działalności Stowarzyszenia „Magurycz”.

O życiu we wsi pod Połoniną Krasną

19 października 2022 | Spotkania Karpackie | Na temat:

Zapraszamy na kolejne Spotkanie Karpackie online,  które odbędzie się w czwartek 27 października 2022 r. o godz. 19.  Nasz gość dr Tomasz Kosiek przedstawi referat pt. „Migracje i zbieractwo jako elementy lokalnej ekonomii we współczesnej wsi u podnóża Połoniny Krasnej”. Karpaty Wschodnie to nie tylko piękne krajobrazy i drewniane cerkiewki, ale również zamieszkujący je ludzie z ich codzienną pracą, kłopotami, ale także radościami. Za sprawą dr. Tomasza Kośka przeniesiemy się na ukraińskie Zakarpacie, na położoną miedzy Ust Czorną a Kołoczawą Połoninę Krasną i poznamy główne źródła utrzymania miejscowych mieszkańców czyli zarobki uzyskane dzięki migracjom i zbieraniu lokalnych darów natury.  Nasz gość latem 2019 r. wędrując wraz z przyjaciółmi grzbietem Połoniny Krasnej obserwował jak porośnięte jagodami stoki stają się areną kolektywnej pracy zbieraczy. Namiotowe osady na szczytach gór służą jako punkty odbioru owoców, ciężarówki wożą po górskich grzbietach pracowników i zebrane przez nich runo. Obserwacje, jakie wówczas poczynił i rozmowy z mieszkańcami wsi w dolinie, wskazywały, że połonińskie zbieractwo i zagraniczne migracje są dla wielu mieszkańców podstawą utrzymania. Ta konstatacja zachęciła do etnograficznych badań terenowych i szukania odpowiedzi na pytania o źródła obu strategii i rolę jaką one pełnią, a także o to w jaki sposób wpisują się one w regionalną specyfikę, a w jakim stopniu ją tworzą? W swoim wystąpieniu nasz gość przybliży wyniki swoich terenowych obserwacji, uwzględniając także przemiany spowodowane trwającą napaścią rosyjską na Ukrainę.

Dr Tomasz Kosiek, antropolog kulturowy, karpatoznawca, adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Prowadzi badania terenowe w Polsce, Ukrainie i Rumunii. Wśród jego zainteresowań badawczych dominują tematy związane z pamięcią i tożsamością etniczną w warunkach pogranicza i sytuacji grup mniejszościowych. Współtwórca kolektywu WododziałTV, z którym w ramach grantu St. Gallen University zrealizował projekt Broadcasting form the Forgotten European Borderlands: Carpathian Watershed in the Polyphony of Voices. Obecnie przebywa na stażu naukowym w Romanian Institute for Reasearch on National Miniorities (Rumunia), w ramach którego prowadzi badania w dolinie Ruscovej. Czytaj dalej →

Karpatorusini pod osłoną gór

18 czerwca 2022 | Wydarzenia | Na temat: ,

Z prawdziwą przyjemnością zapraszamy do udziału w spotkaniach autorskich prof. Paula Roberta Magocsi’ego z okazji wydanej właśnie przez oficynę Libra.pl po polsku jego monografii naukowej dotycząca historii zamieszkującej Karpaty ludności rusińskiej pt. „Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów” (w przekładzie Marka Króla). W porównaniu z wydaną także po polsku przed siedmioma laty książką tego autora pt. „Naród znikąd. Ilustrowana historia Rusinów Karpackich”, to opracowanie liczące bez mała 600 stron, zawiera znacznie więcej informacji, szczególnie w zakresie historii współczesnej tego regionu Karpat.
Spotkania odbędą się:
– 27 czerwca, godz. 18, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, ul. Kredytowa 1. Spotkanie poprowadzą Robert Zydel, dyrektor Państwowego Muzeum Etnograficznego oraz dr hab. Tomasz Stryjek,
– 28 czerwca, godz. 17:30, Polska Akademia Umiejętności Kraków, ul. Sławkowska 17, Duża Aula. Spotkanie poprowadzą dr hab. Andrzej A. Zięba oraz dr hab. Helena Duć-Fajfer,
– 29 czerwca, godz. 18, Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach ul. Wróblewskiego 10A. Spotkanie poprowadzą Zdzisław Tohl, dyrektor Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów oraz dr hab. Jan Pisuliński,
– 30 czerwca, godz. 17, Muzeum Historyczne w Sanoku Sala 25 Obrazów. Spotkanie poprowadzą dr hab. Helena Duć-Fajfer, oraz dr Jarosław Serafin dyrektor Muzeum Historycznego w Sanoku,
– 3 lipca, godz.15, Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej (Музей Лемківской Культуры).
Towarzystwo Karpackie – nie bez satysfakcji – przyjęło patronat medialny nad tym wydarzeniem.

Jak powołać Turnicki Park Narodowy?

15 czerwca 2022 | Wydarzenia | Na temat:

Adam Wajrak i zespół Klimat i Środowisko „Gazety Wyborczej” zapraszają w piątek 17 czerwca 2022 r. o godz. 19 do obejrzenia w transmisji online debaty ekspertów wokół niewidzialnego Turnickiego Parku Narodowego. Na pytania: co musi się wydarzyć, by Turnicki Park Narodowy powstał i jak przekonać do niego nieprzekonaną część lokalnej społeczności spróbują odpowiedzieć zaproszeni do debaty eksperci.
Tu warto przypomnieć, że starania o utworzenie tego parku narodowego liczą sobie już trzy dekady, a właśnie mija ćwierć wieku od czasu kiedy wiosną 1997 roku Towarzystwo Karpackie upominało się u ówczesnego ministra Ochrony Środowiska, Stanisława Żelichowskiego o jego powołanie do życia i o wstrzymanie na jego terenie intensywnego wyrębu.
W piątek, w dniu debaty, do „Gazety Wyborczej” dołączony będzie specjalny dodatek w postaci mapy społecznie projektowanego Turnickiego Parku Narodowego.

Сьогодні ми всі говоримо українською

8 marca 2022 | Płaj - artykuły | Na temat: ,

Wobec bandyckiej agresji na Ukrainę, dziś na znak naszej solidarności i wsparcia naszych przyjaciół wszyscy mówimy po ukraińsku. Sięgamy więc po teksty, które publikowaliśmy po ukraińsku w Almanachu karpackim „Płaj” i przypominamy je by choć w ten sposób zamanifestować, że jesteśmy z Wami. Jako pierwszą lekturę proponujemy opowiadanie Norberta Okołowicza zamieszczone w 38 tomie „Płaju”, po raz pierwszy opublikowane w „Kalendarzu huculskim” na rok 1935. A o autorze można przeczytać tu.
У час віроломної агресії на Україну сьогодні, на знак солідарності та підтримки наших друзів усі ми говоримо українською. Тобто, ми будемо повертатися до текстів, які були опубліковані українською мовою в Альманасі карпатському „Płaj” і, подаючи їх, таким чином показати, що в цей важкий час ми є разом із українцями. Першим із текстів ми пропонуємо оповідання Норберта Околовича з 38 тому часопису „Плай”, яке вперше було опубліковане в „Гуцульському календарі” за 1935 рік. А про автора можна прочитати тут.

Норберт Околович
Ек перший моcежницкий майстер став опришком

Никорин – то був майстер, икому на цілій Гуцулшіні ни було пари. Про него знали ни лиш усі йиго сусіде, але навіть й подальші Гуцули. Навіть знали йиго й за Горов – на Венґрах, куда він хожував на єрмарки, продавати свої пишні вироби.
Из за гори – изношував він терьхами на конех – мідь ику купував у венґерскій Боршо Бани й приносив її у свої рідні Брустури. Czytaj dalej →