Wszystko na temat: Karpaty Wschodnie

O gorgańskich szlakach, chatkach i limbach

24 czerwca 2024 | Spotkania Karpackie | Na temat: ,

Zapraszamy na szóste w 2024 roku, już wakacyjne Spotkanie Karpackie online, które odbędą się w czwartek 27 czerwca 2024 r., jak zwykle o 19. Tym razem naszym gościem będzie Wasyl Ficak z Kałusza, który opowie o prowadzonych współcześnie w Gorganach społecznych inicjatywach odbudowy i utrzymywania elementów infrastruktury turystycznej, a także obiektów będących pamiątkami historycznymi. Kilkanaście już lat temu, bo w 2008 r., odbudowano schron na Połoninie Płyśce, w miejscu gdzie przed wojną funkcjonowało schronisko Ukraińskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego „Płaj”. Regularnie odnawiane są gorgańskie szlaki turystyczne, remontowane schrony turystyczne, a w zeszłym roku odbudowano ozdobną bramę wejściowej do rezerwatu limbowego na Jajku Perehińskim. Rezerwat ten powstał w okresie międzywojennym dzięki wspólnym wysiłkom uczonych polskich i ukraińskich, a ustanowił go dekretem z dnia 15.04.1935 r. metropolita Andrzej Szeptycki, stąd też nadano rezerwatowi właśnie jego imię. Podkreślić należy, że wszystkie te działania wykonywane są społecznie, siłami wolontariuszy, także w tych trudnych czasach wojny w Ukrainie.

Wasyl Ficak jest ratownikiem górskim, przez wiele lat dyżurował na posterunku w obserwatorium na Pop Iwanie, działaczem turystycznym i regionalistą. Jest także autorem publikacji i znakomitym fotografem. Jego fotografie eksponowane były już na kilku indywidualnych wystawach na Ukrainie. Jest także autorem artykułu w Almanachu Karpackim „Płaj”. Czytaj dalej →

„Rys historyczny o Hucułach” po ukraińsku

7 czerwca 2024 | Książki, Nowości wydawnicze | Na temat: ,

Kołomyjskie Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny i Pokucia im. Josafata Kobryńskiego z okazji 205. rocznicy urodzin ks. Sofrona Witwickiego (1819-1879) wydało w tych dniach pełne tłumaczenie na język ukraiński jego największego dzieła, mianowicie „Rysu historycznego o Hucułach”. Okładkę tej książki ozdobiono piękną reprodukcją obrazu Józefa Jaroszyńskiego, który zapewne zdążył poznać osobiście ks. Witwickiego, bo bywał w Żabiu przed jego śmiercią w październiku 1879 roku. Godne podkreślenia jest zawarte w informacji o tym wydarzeniu sformułowanie „pełne tłumaczenie”, ponieważ w 1993 r. ukazał się już przekład „Rysu historycznego o Hucułach” na język ukraiński dokonany przez tego samego autora Mykołę Wasylczuka, wydany także przez kołomyjskie Muzeum Sztuki Ludowej Huculszczyzny i Pokucia. Niestety usunięto wówczas z niego wszystkie fragmenty zawierające tak dla Sofrona Witwickiego ważne apele o porozumienie polsko-ukraińskie, a także m.in. obszerne akapity poświęcone Fundacji Skarbkowskiej czy Agenorowi Gołuchowskiemu. Jeżeli obecne wydanie jest rzeczywiście pełne, to myślę, że ksiądz Sofron może mieć na niebieskich połoninach prawdziwą satysfakcję i powód do dumy. Wszystkim, którzy o  prekursorze badań nad Huculszczyzną, delegacie Towarzystwa Tatrzańskiego pod Czarnohorą, wyjątkowo ciekawej i także trochę jednak tragicznej postaci chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej, polecamy trzy artykuły zamieszczone w 57 tomie Almanachu karpackiego „Płaj” dostępne pod tym linkiem.

Jubileusz Janusza Trzebiatowskiego

1 czerwca 2024 | Wydarzenia | Na temat: , ,

Pałac Sztuki w Krakowie przy Placu Szczepańskim 4 zaprasza 6 czerwca 2024 r. o godz. 19 na wernisaż z okazji jubileuszu 70-lecia pracy twórczej Janusza Trzebiatowskiego. Artysta urodził się w Chojnicach 9 lipca 1936 roku. W roku 1954 przyjechał do Krakowa i rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych. W Krakowie żyje, pracuje i tworzy do dziś. Jego dzieła, których liczba przekracza 3000, znajdują się w ponad 113 muzeach na całym świecie, wystawiane były w ponad 30 państwach, a liczba wystaw przekroczyła już pół tysiąca. O licznych i ciekawych związkach jego twórczości z turystyką studencką i Karpatami pisał obszernie w 55 tomie „Płaju” Tomasz Kowalik, w artykule pt. „Odznaki karpackie Janusza Trzebiatowskiego”. Myślę, że ten budzący szacunek jubileusz jest świetną okazją do udostępnienia artykułu na naszym portalu, co niniejszym czynię w tym miejscu.

Dawna i niedawna przeszłość Kut

22 kwietnia 2024 | Spotkania Karpackie | Na temat: ,

Zapraszamy na czwarte w 2024 roku Spotkanie Karpackie online, które odbędą się tradycyjnie w czwartek 25 kwietnia 2024 r., jak zwykle o 19. Tym razem prof. Tadeusz M. Trajdos przedstawi referat pt. „Dawna i niedawna przeszłość Kut – kolejny głos historyka”. Celem wystąpienia jest, w nawiązaniu do referatu o Kutach, wygłoszonego na grudniowych Spotkaniach Karpackich online przez dr. Franciszka Wasyla, podzielenie się garścią refleksji na temat losów tej miejscowości od jej założenia i uformowania, poprzez relacje i koegzystencję między miejscowymi Ormianami i Polakami, aż po budzący grozę kres tej społeczności w 1944 r. Będzie też mowa o symbolicznej roli Kut we wrześniu 1939 r.
W latach 2009, 2011 i 2017 w trakcie obozów inwentaryzacyjnych na Pokuciu organizowanych przez Fundację Ormiańską dla młodzieży polskiej z rodzin pochodzenia ormiańskiego, których zadaniem była konserwacja oraz inwentaryzacja nagrobków ormiańskich na cmentarzu parafialnym w Kutach, prof. Trajdos prowadził wykłady na temat zabytków i historii tego regionu. Czytaj dalej →

O Kutach i Ormianach

2 stycznia 2024 | Spotkania Karpackie | Na temat: ,

Już w Nowym Roku udostępniamy dla wszystkich zainteresowanych link do zapisu relacji z prelekcji dr. Franciszka Wasyla o Kutach – małej stolicy Ormian polskich, która odbyła się 28 grudnia ubiegłego roku w ramach ostatnich Spotkań Karpackich online.
Życząc miłego oglądania jednocześnie zapraszamy na kolejne Spotkania Karpackich online w czwartek 25 stycznia 2024 roku, których bohaterem będzie Stanisław Kryciński, a którego oczywiście nikomu przedstawiać nie ma potrzeby.

Зелені Карпати za 2023

1 stycznia 2024 | Nowości wydawnicze, Periodyki | Na temat: ,

Na sam koniec roku miłośnicy Karpat otrzymali najnowszy tom ukazującego się na Zakarpaciu ogólnoukraińskiego, popularnonaukowego, ekologicznego magazynu Zielone Karpaty – Зелені Карпати. Liczy on 188 bogato ilustrowanych stron i zawiera cztery zeszyty za 2023 rok. Warto podkreślić, że kolegium redakcyjne tego wydawanego przez Karpacki Rezerwat Biosfery magazynu ma międzynarodowy ukraińsko-polsko-słowacko-niemiecko-szwaicarski skład. Cyfrową jego wersję można pobrać w formacie pdf. Znajdziemy w nim cały szereg ciekawych artykułów, a my pragniemy zwrócić szczególną uwagę na taksy członków TK:
– Nesteruk Yurji, Nieugaszony ogień w górach (Jurij Gołobin – wieloletni gospodarz Połoniny Pożyżewskiej) s. 70;
– Rymarowicz L., Wielocha A., Cienie przeszłości (Obelisk pod skałą Sokólską – legendy i fakty) s. 134. Jest to tłumaczenie artykułu opublikowanego w tomie 47 Almanachu karpackiego „Płaj”.
Życzymy ciekawej lektury.

Kuty – mała stolica Ormian Polskich

19 grudnia 2023 | Spotkania Karpackie | Na temat: ,

Zapraszamy na dwunaste w tym roku Spotkania Karpackie online, które odbędą się tradycyjnie w czwartek 28 grudnia 2023 r. o godzinie 19, a które wypełni opowieść o Kutach, małej stolicy Ormian Polskich dr. Franciszka Wasyla, badacza spuścizny Ormian. Wszyscy miłośnicy Karpat Wschodnich zetknęli się na pewno z opowieściami o Ormianach zamieszkujących pokuckie miasteczka, zajmujących się handlem i rzemiosłem i docierających do najbardziej nawet oddalonych karpackich zakątków. Ormianie przez wiele wieków swojej obecności stali się nieodłączną częścią historii tej części dawnej Rzeczypospolitej. Ormiańskie wątki licznie pojawiają się na kartach vincenzowskiej tetralogii „Na wysokiej połoninie” zarówno w legendach opryszkowskich, jak i autobiograficznych narracjach autora. I choć Ormian dawno już na Huculszczyźnie nie ma, nadal obecni są w huculskich pieśniach. Trudno się tej ich obecności w huculskim etnosie dziwić, skoro licznie zamieszkiwali Kuty, jeden z ośrodków władzy administracyjnej galicyjskiej części Huculszczyzny. Kuty śmiało nazwać można „małą stolicą Ormian Polskich” – tam stanowili oni największy odsetek mieszkańców, tam też społeczność ormiańska z całym bogactwem jej kultury i tradycji przetrwała chyba najdłużej.
Dr Franciszek Wasyl jest historykiem specjalizującym się w demografii, absolwentem Uniwersytetu Rzeszowskiego. Stopień doktora uzyskał w Uniwersytecie Jagiellońskim, w latach 2015 -2017 roku pracował jako adiunkt w Katedrze Judaistyki im. Tadeusza Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest członkiem zespołu edytorskiego serii Pomniki dziejowe Ormian polskich; współpracownikiem naukowym Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich oraz Instytutu Piramowicza. Autorem artykułów oraz monografii: „Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne” i „Sąsiedzi. Historia istnienia wieloetnicznej wspólnoty”. Jest pomysłodawcą i twórcą strony internetowej poświęconej Kutom nad Czeremoszem www.mykutczanie.pl. Czytaj dalej →

O Doboszu na nowo

13 grudnia 2023 | Ogólne, Wydarzenia | Na temat: , ,

Ostatnio o Ołeksie Doboszu dużo się mówi, a to przede wszystkim za sprawą filmu zatytułowanego „Dowbusz. Tajemnica czarnych gór” w reżyserii Ołesia Sanina, który wszedł na ekrany w Święto Niepodległości Ukrainy 24 sierpnia 2023 r. Tak się składa, że miałem możliwość obejrzenia go w ramach festiwalu kina ukraińskiego. Obraz lokuje się idealnie w gatunku „płaszcza i szpady”, niedorzecznością było by zatem wymaganie od niego zgodności z prawdą historyczną. Nie jest to zresztą film wybitny. Sądzę, że najważniejszą jego funkcją miało być podnoszenie Ukraińców na duchu i tę rolę spełnia bez zarzutu. Legend o Dowboszu jest tyle, że reżyser miał z czego wybrać i wybrał, dodając też co nieco od siebie. Obarczanie go zarzutem antypolonizmu – jak to czynią niektórzy – jest czystej wody aberracją. Równie dobrze można by antypolonizm zarzuć serialowi o Janosiku – przecież Słowaku – emitowanym setki razy w telewizji polskiej. Mam nadzieję, że ten film jednak trafi do polskich kin i wszyscy chętni będą mogli go obejrzeć.
Przez ekran przewija się oczywiście mnóstwo postaci, ja jednak chciałby zwrócić przyszłym widzom uwagę na jedną. Mianowicie na Beszta, czyli Bal Szem Towa jednego z twórców chasydyzmu, o którego spotkaniach z Doboszem opowiada wiele legend. W filmie postać to zupełnie marginalna. Dość powiedzieć, że znajomi, którzy oglądali ze mną film w ogóle go nie spostrzegli, a w każdym razie nie skojarzyli, że to Beszt. Warto jednak zwrócić na nią uwagę, bowiem zagrał ją Luzer Twersky, aktor zupełnie wyjątkowy. Amerykanin urodzony w chasydzkiej rodzinie na Brooklynie w Nowym Jorku, podobno o korzeniach sięgających na osiemnastowieczną Ukrainę. Myślę, że pomysł powierzenia mu tej roli był strzałem w dziesiątkę. Tak mógłby też wyglądać vincenzowski Jakely.
W oczekiwaniu na możliwość sprawdzenia swojej spostrzegawczości, proponuję zajrzeć do archiwalnych tomów Almanachu karpackiego „Płaj”, w których o Doboszu pisaliśmy dawniej.

Aleksandr Nużnyj, Oleksa Dobosz i Podole (niefachowe rozważania), Płaj 33

Jan M. Wiśniewski, Dobosz Bielowskiego i Dobosz Fedkowycza, Płaj 35

Brama Szeptyckiego na Jajku Perehińskim

25 września 2023 | Wydarzenia | Na temat: ,

Z nieukrywaną satysfakcją informujemy, iż na Jajku Perehińskim w Gorganach zakończona została społeczna akcja odbudowy historycznej pamiątki – ozdobnej bramy wejściowej do Rezerwatu Limbowego im. Andrzeja Szeptyckiego. Rezerwat ten powstał w okresie międzywojennym dzięki wspólnym wysiłkom uczonych zarówno polskich i ukraińskich, a ustanowił go dekretem z dnia 15.04.1935 r. metropolita Andrzej Szeptycki, stąd też nadano rezerwatowi właśnie jego imię. Na obszarze ponad 250 hektarów ochroną objęto naturalne siedlisko limby z wieloma okazami pomnikowymi. Do rezerwatu wiodła ozdobna limbowa brama z napisami po polsku i po ukraińsku. Do jego powstania szczególnie przyczynili się ze strony polskiej dr Piotr Kontny, prof. Walery Goetel i prof. Władysław Szafer, a ze strony ukraińskiej dr Mykoła Sajewycz, dr Włodzimierz Lewicki, o. Tytus Wojnarowicz. Czytaj dalej →

„Via Transilvanica” czyli bardzo karpacko

4 września 2023 | Wydarzenia | Na temat: ,

„Via Transilvanica”  to stworzona przez stowarzyszenie Tășuleasa Social oraz przez ponad 10 000 wolontariuszy, licząca tysiąc czterysta kilometrów trasa turystyczno-kulturowa z Putnej do Drobeta-Turnu Severin, która przecina Rumunię z północy na południe przechodząc przez 7 regionów, wyjątkowych obszarów etnograficznych, podkreślając etniczną i kulturową różnorodność Rumunii.
Wystawę plenerową poświęconą temu projektowi można oglądać do 3 października br. w Warszawie przy ulicy F. Chopina 10, gdzie mieści się Ambasada Rumunii w Polsce. Przedstawia ona informacje na temat trasy, obszarów etnograficznych, przez które przebiega oraz elementów dziedzictwa architektonicznego i przyrodniczego, a także wartości, które projekt chciałby przekazać, skupiając się na rozwoju zrównoważonej turystyki, bezpośrednio związanej z historią i opowieściami o danym miejscu. Wystawa zachęca polską publiczność poprzez sugestywne zdjęcia do odkrywania różnorodności kulturowej i dziedzictwa przyrodniczego Rumunii. Trasa „Via Transilvanica” została wyróżniona Nagrodą Europejskiego Dziedzictwa „Europa Nostra” przyznawaną przez Komisję Europejską oraz Europa Nostra.