Tatarzy – przekleństwo karpackich wsi

9 marca 2018 | Spotkania Karpackie

O rajdach tatarskich czambułów pustoszących leżące u podnóża Karpat wsie od Pokucia po Ziemię Sanocką w XVII wieku wie pewnie każdy, kto choć trochę interesuje się historią tych terenów. Jednak o tym jak wielką one miały skalę i jak ogromnym brzemieniem były dla mieszkańców tych terenów pojęcie mieliśmy niewielkie, do czasu ukazania się w 2012 roku książki historyka dr Andrzeja Gliwy zatytułowanej Kraina upartych niepogód. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku. Skala zniszczeń dokonanych przez Tatarów była tak ogromna, że – jak dowiadujemy się z tej książki – odłożyła się cieniem na gospodarce całej Rzeczpospolitej. Właśnie autor tego liczącego ponad 1100 stron dzieła będzie gościem kolejnych Spotkań Karpackich, które odbędą się jak zwykle w czwartek, 15 marca 2018 r. o godz. 18 w Muzeum Ziemi PAN (Willa Pniewskiego) przy al. Na Skarpie 27 w Warszawie. Czytaj dalej →

Archeolog o zasięgu Wielkich Moraw

7 marca 2018 | Wydarzenia

Uprzejmie informujemy, że Komitet Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk zaprasza na posiedzenie plenarne, które odbędzie się w poniedziałek 12 marca 2018 roku o godz. 11 w Pałacu Kultury i Nauki w Sali nr 2604 (26. piętro), a w którego programie naukowym bardzo karpacki referat pt. Uwagi archeologa o zasięgu terytorialnym Wielkich Moraw wygłosi prof. dr hab. Michał Parczewski.  Po referacie przewidziana jest dyskusja.

Jesienny Płaj 54 w środku zimy

5 marca 2018 | Nowości wydawnicze, Wydarzenia | Na temat: , , ,

Witamy po raz 54, jak zwykle z pewnym opóźnieniem i – co też już stało się tradycją – zaczynając tematami huculskimi.  Na pierwszy ogień Teatr Huculski, jednak nie ten Hnata Hotkewycza sprzed I wojny światowej, ale ten z okresu międzywojennego, o którym mało kto pamięta, tak w Polsce jak i na Ukrainie. Czy hołubienie tego teatru przez władze RP, wszak jego tournée po Polsce organizował osobiście Komendant Główny Policji Państwowej gen. Józef Kordian Zamorski, było efektem przemyślanej polityki państwa wobec Hucułów, czy może tylko autentyczną fascynacją kilku osób dziwnymi wyrokami historii rzuconych w wir polityki? Najpewniej po trosze jednym i drugim, ale przypomnieć warto, więc artykuł publikujemy po polsku i po ukraińsku dedykując go naszym przyjaciołom na Huculszczyźnie.

Niestrudzony badacz flory czarnohorskiej Jurij Nesteruk wydobył z mroków historii postać Isaaka Mazepy, botanika jak on sam, któremu też trochę przez przypadek przypadła rola premiera Ukraińskiej Republiki Ludowej w latach 1919-20. Jeszcze jeden artykuł związany z Huculszczyzną dotyczy obserwatorium na Pop Iwanie, tematu wielokrotnie już omawianego na naszych łamach. Tym razem powracamy do niego za sprawą niezwykle ciekawych fotografii z czasów budowy obserwatorium wykonanych przez inż. Stefana Jarocińskiego, który jako przedstawiciel brytyjskiej firmy Sir Howard Grubb, Parsons & Co. Ltd. nadzorował montaż astrografu. Czytaj dalej →

Wystawy Vincenzowskiej wędrówek ciąg dalszy

1 marca 2018 | Wydarzenia | Na temat: ,

Jak już zapowiadaliśmy w roku obchodów 130 rocznicy urodzin pisarza będziemy w dalszym ciągu śledzić wędrówkę po Polsce wystawy pt. „Dialog o losie i duszy. Stanisław Vincenz (1888–1971)” wg scenariusza Jana Choroszego.  Obecnie eksponowana jest ona w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej im. Marii Konopnickiej w Lubaniu (Rynek-Ratusz) oraz w Bibliotece Uniwersytetu Zielonogórskiego (przy al. Wojska Polskiego 71).
W obydwu tych miejscach można ją oglądać do 4 kwietnia 2018 r.
Serdecznie zapraszamy.

250. rocznica zawiązania Konfederacji Barskiej

26 lutego 2018 | Płaj - artykuły, Wydarzenia | Na temat: ,

Dokładnie 250 lat temu 29 lutego 1768 roku w Barze na Podolu zawiązana została konfederacja generalna szlachty Rzeczypospolitej w obronie wiary i wolności narodu przeciw – jak napisano w akcie jej założenia – „jarzmu niewolniczemu syzmatyków”. Czy było to pierwsze polskie powstanie, czy też spóźniona o dwa wieki wojna religijna, czy może – jak pisał Stanisław Cat-Mackiewicz upiorzyca, która wyssały z Polski życie państwowe, tego tu nie rozstrzygniemy. Najpewniej – jak często w naszej historii – była wszystkim tym po trosze, piękna i wzniosła w intencjach stających do walki, pokrętna i zaślepiona politycznie, fatalna i opłakana w skutkach. Jednak z karpackiego punktu widzenia ta trwająca blisko pięć lat wojna, była przede wszystkim ważnym wydarzeniem, którego wiele istotnych epizodów działo się w Beskidach i którego ślady w karpackim krajobrazie, tak fizycznym jak i kulturowym odnajdujemy do dziś. Splątane echa tamtych dni dziś jeszcze wzbudzają emocje i mimo, że na mogiłach żołnierzy Pułaskiego na górze Jawor nad Wysową stoi dziś cerkiewka będąca łemkowskim sanktuarium, Łemkowie nie zgadzają się na pomnik Pana Kazimierza w Wysowej, choć wiadomo, że w jego piechocie służyło wielu Rusinów z beskidzkich wsi.
Na łamach Almanach Karpackiego „Płaj” tematy konfederackie poruszaliśmy wielokrotnie, dziś na okoliczność rocznicy przypominamy (w formacie pdf) artykuł Macieja Śliwy z Płaju 51 pt. Obóz konfederatów barskich pod Wysową.

Mała górska ojczyzna na fotografii

19 lutego 2018 | Nowości wydawnicze, Ogólne

Tylmanowskie sołectwo rozciągnięte od Kłodnego do Rzek jest bohaterem wydanego z okazji jubileuszu 680-lecia Tylmanowej albumu pt. Tylmanowskie wspomnienia – czas zatrzymany w kadrze – dawne życie duchowe i materialne Tylmanowej. Jest to swoista monografia fotograficzna powstała po ogłoszeniu apelu sołtysa do mieszkańców
o udostępnianie starych fotografii. Zapomnianych i zagubionych na dnie szuflad
i szaf zdjęć zebrano ponad tysiąc.
Fotografie mówią zawsze prawdę o tym jak było, jacy byliśmy. Przypominają nas samych, sąsiadów, gości, życie codzienne, rodzinne, imprezy strażackie
i święta kościelne, chwile banalne, często ledwie pamiętane lub wprost zapomniane. Na tych fotografiach czasem wyglądamy zgrzebnie, skromnie,
a czasem odświętnie, strojnie, uroczyście, patrząc prosto w obiektyw fotografa. Czytaj dalej →

Jeszcze raz o profesorze Żakim

18 lutego 2018 | Wydarzenia

Komisja Prehistorii Karpat PAU zaprasza na posiedzenie naukowe poświęcone pamięci prof. Andrzeja Żakiego, które odbędzie się w poniedziałek 26 lutego 2018 roku o godz. 11.15 w Małej Auli PAU przy ul. Sławkowskiej 17 w Krakowie.
W programie:
– prof. dr hab. Renata Madyda-Legutko, Wkład profesora Andrzeja Żakiego w badania nad okresem lateńskim i rzymskim w Karpatach Polskich,
– prof. dr hab. Michał Parczewski, Święty Kamień koło Dynowa nad Sanem,
– prof. dr hab. Jacek Poleski, Badania wczesnośredniowiecznych grodzisk małopolskich,
– prof. dr hab. Kazimierz Szczepanek, Andrzej Żaki jako inicjator współpracy archeologów z paleobotanikami w Karpatach,
– dr Paweł Madej, Alpejskie ścieżki Andrzeja Żakiego.

Historia Karpat zapisana w nazwach

16 lutego 2018 | Wydarzenia | Na temat: ,

Galeria Sztuki w Rymanowie Zdroju przy ulicy Zdrojowej 40
serdecznie zaprasza w czwartek 22 lutego 2018 r. o godz. 19 na spotkanie
z dr Wojciechem Krukarem, geografem, przewodnikiem turystycznym, autorem map i przewodników, członkiem Towarzystwa Karpackiego, a przede wszystkim strażnikiem pamięci karpackich toponimów, który wygłosi prelekcję
pt. „Historia Beskidu Niskiego i Bieszczadów w świetle nazw geograficznych”. Serdecznie zapraszamy, wstęp wolny.

Wędrówki z polskich Karpat Wschodnich na Węgry

7 lutego 2018 | Płaj - artykuły | Na temat: ,

O Stanisławie Vincenzie pisaliśmy na łamach Almanachu Karpackiego „Płaj” wielokrotnie, wielokrotnie też publikowaliśmy jego oryginalne teksty (część z nich udostępniona jest na naszym portalu). A ponieważ w 2018 roku przypada 130 rocznica jego urodzin, mamy nadzieję, że będzie on u nas wyjątkowo częstym gościem. Na dobry początek proponujemy jego oryginalny tekst zamieszczony w Płaju 43.
Przy okazji informujemy, że wystawa pt. „Dialog o losie i duszy. Stanisław Vincenz (1888–1971)” wg scenariusza Jana Choroszego, której wędrówkę po Polsce  relacjonujemy od dawna, obecnie prezentowana jest w Centrum Dialogu Przełomy w Szczecinie i w Ośrodku Kultury w Brzegu Dolnym, a w planie tegorocznej peregrynacji przewidziane jest 17 kolejnych miejscowości.
Dochodzą do nas też informacje o planowanych – tak w Polsce jak i na Ukrainie – przedsięwzięciach związanych z jubileuszem pisarza. Postaramy się o nich informować na naszym portalu.

Stanisław Vincenz

Wędrówki z polskich Karpat Wschodnich na Węgry – w pamięci ludu i w kronikach1
(Płaj 43)

Południowo-wschodni cypel Karpat polskich był przez wieki oddzielony od świata potężnym izolatorem olbrzymich lasów. Stąd tłumaczy się zapewne niezwykła odrębność kulturalna zamieszkującego je ludu pasterskiego i myśliwskiego zwanego Hucułami. Większość Hucułów mieszka w Polsce, mniejsze ich odłamy na Węgrzech i Bukowinie. Od Węgier dzielił Hucułów polskich dział wód (Cisa – Prut, Czeremosz), którego dużą część stanowi pasmo górskie zwane Czarnohorą wysokie na 2000 m. Przez połowę roku co najmniej pasmo czarnohorskie jest niedostępne a to dzięki nader obfitym opadom śnieżnym, które po stronie polskiej, zwłaszcza w regionach kotłów polodowcowych, tworzą potężne zaspy i lawiny. Czytaj dalej →

O styczniowym kolędowaniu w Łopience

5 lutego 2018 | Wydarzenia | Na temat: ,

W tym roku Łopienka przywitała nas zimową aurą, lekko ośnieżoną doliną i pięknym słońcem. Na miejscu czekała już grupka kolędników, co nastroiło nas dużym optymizmem. Bywały przecież już takie lata, kiedy kolędowanie rozpoczynaliśmy we czwórkę. Po chwili przyjechał ksiądz Bogdan i pomału zaczęliśmy – najpierw modlitwę, a potem śpiewanie. Tradycyjne śpiewaliśmy na przemian jedną polską jedną i jedną ukraińską kolędę. Jak zwykle miały też swoją łopieńską premierę nowe pieśni Nowaja radist, W Wifłejemi, Narodził się w stajni. Mieliśmy też dwójkę małych kolędników, którzy i pięknie śpiewali, i pomagali w ustaleniu repertuaru. Czytaj dalej →